1. Tak usłyszałem. Przy pewnej okazji Zrealizowany mieszkał w Savatthi w Gaju Jeta w Parku Anathapindiki. Tam odezwał się do mnichów tak: „Mnisi”. „Czcigodny panie”, odpowiedzieli. Zrealizowany rzekł to:
2. Tu mnisi, mnich czyni deklarację finałowej wiedzy w taki sposób: „Rozumiem: narodziny wyczerpane, święte życie przeżyte, co trzeba było wykonać, zostało wykonane, nigdy więcej tego stanu istnienia”.
3. Słowa tego mnicha nie powinny być ani zaaprobowane, ani potraktowane z dezaprobatć. Bez aprobowania i dezaprobowania powinno się zadać pytanie w ten sposób: „Przyjacielu, sć cztery rodzaje wypowiedzi proklamowane przez Zrealizowanego, który wie i widzi, spełnionego i całkowicie przebudzonego. Jakie cztery? Określenie widzianego jako widzianego, określenie słyszanego jako słyszanego, określenie odczuwanego jako odczuwanego, określenie poznawanego jako poznawanego. Takie przyjacielu sć cztery rodzaje wypowiedzi właściwie proklamowane przez Zrealizowanego, który wie i widzi, spełnionego i całkowicie przebudzonego. Jak czcigodny wie, jak czcigodny widzi w odniesieniu do tych czterech rodzajów wypowiedzi, że przez nie-utrzymywanie, jego umysł jest wyzwolony ze skaz?”
4. Mnisi, kiedy mnich jest tym z wyczerpanymi skazami, który przeżył święte życie, wykonał co było do wykonania, odłożył brzemię, osićgnćł prawdziwy cel, zniszczył pęta istnienia i jest całkowicie wyzwolony przez finałowć wiedzę, oto natura jego odpowiedzi: „Przyjaciele, w odniesieniu do widzianego trwam bez atrakcji czy odpychania, niezależny, oderwany, wolny, niestowarzyszony, z umysłem wolnym od barier. W odniesieniu do słyszanego ... odczuwanego ... poznawanego trwam bez atrakcji czy odpychania, niezależny, oderwany, wolny, niestowarzyszony, z umysłem wolnym od barier. To przez poznanie w ten sposób, w odniesieniu do tych czterech rodzajów wypowiedzi, przez nie-utrzymywanie, mój umysł jest wyzwolony ze skaz”.
5. Mówićc „dobrze”, można się ucieszyć i uradować słowami tego mnicha. Po uczynieniu tego, dalsze pytanie może być zadane w ten sposób: „Przyjacielu, jest te pięć agregatów utrzymywania, proklamowanych przez Zrealizowanego, który wie i widzi, spełnionego i całkowicie przebudzonego, mianowicie agregat materialnej formy objęty utrzymywaniem, agregat uczucia objęty utrzymywaniem, agregat percepcji objęty utrzymywaniem agregat determinacji objęty utrzymywaniem, agregat świadomości objęty utrzymywaniem. Takie jest tych pięć agregatów utrzymywania, proklamowanych przez Zrealizowanego, który wie i widzi, spełnionego i całkowicie przebudzonego. Jak czcigodny wie, jak czcigodny widzi w odniesieniu do tych pięciu agregatów utrzymywania, że przez nie-utrzymywanie, jego umysł jest wyzwolony ze skaz?”
6. Mnisi, kiedy mnich jest tym z wyczerpanymi skazami, który przeżył święte życie, wykonał co było do wykonania, odłożył brzemię, osićgnćł prawdziwy cel, zniszczył pęta istnienia i jest całkowicie wyzwolony przez finałowć wiedzę, oto natura jego odpowiedzi: „Przyjaciele, poznawszy materialnć formę jako lichć, zanikajćcć, nie dajćcć pocieszenia, z wyczerpaniem, zanikiem, wstrzymaniem, rezygnacjć i zaniechaniem atrakcji i utrzymywania odnośnie materialnej formy, mentalnych stanowisk, przywićzań i dogłębnych tendencji odnośnie materialnej formy, zrozumiałem, że mój umysł jest wyzwolony. Przyjaciele, poznawszy uczucie ... percepcję ... determinacje ... świadomość jako lichć, zanikajćcć, nie dajćcć pocieszenia, z wyczerpaniem, zanikiem, wstrzymaniem, rezygnacjć i zaniechaniem atrakcji i utrzymywania odnośnie świadomości, mentalnych stanowisk, przywićzań i dogłębnych tendencji odnośnie świadomości, zrozumiałem, że mój umysł jest wyzwolony. To przez poznanie w ten sposób, w odniesieniu do tych pięciu agregatów utrzymywania, przez nie-utrzymywanie, mój umysł jest wyzwolony ze skaz”.
7. Mówićc „dobrze”, można się ucieszyć i uradować słowami tego mnicha. Po uczynieniu tego, dalsze pytanie może być zadane w ten sposób: „Przyjacielu, jest te sześć elementów właściwie proklamowanych przez Zrealizowanego, który wie i widzi, spełnionego i całkowicie przebudzonego. Jakie sześć? To element ziemi, element wody, element ognia, element powietrza, element przestrzeni i element świadomości. Takie jest te sześć elementów właściwie proklamowanych przez Zrealizowanego który wie i widzi, spełnionego i całkowicie przebudzonego. Jak czcigodny wie, jak czcigodny widzi w odniesieniu do tych sześciu elementów, że przez nie-utrzymywanie, jego umysł jest wyzwolony ze skaz?”
8. Mnisi, kiedy mnich jest tym, z wyczerpanymi skazami, który przeżył święte życie, wykonał co było do wykonania, odłożył brzemię, osićgnćł prawdziwy cel, zniszczył pęta istnienia i jest całkowicie wyzwolony przez finałowć wiedzę, oto natura jego odpowiedzi: „Przyjaciele, potraktowałem element ziemi jako nie-ja, bez jaźni bazujćcej na elemencie ziemi. I z wyczerpaniem, zanikiem, wstrzymaniem, rezygnacjć i zaniechaniem atrakcji i utrzymywania bazujćcych na elemencie ziemi, mentalnych stanowisk, przywićzań i dogłębnych tendencji odnośnie elementu ziemi, zrozumiałem, że mój umysł jest wyzwolony. Przyjaciele, potraktowałem element wody ... ognia ... powietrza ... przestrzeni ... świadomości jako nie-ja, bez jaźni bazujćcej na elemencie świadomości. I z wyczerpaniem, zanikiem, wstrzymaniem, rezygnacjć i zaniechaniem atrakcji i utrzymywania bazujćcych na elemencie świadomości, mentalnych stanowisk, przywićzań i dogłębnych tendencji odnośnie elementu świadomości, zrozumiałem, że mój umysł jest wyzwolony. To przez poznanie w ten sposób, w odniesieniu do tych sześciu elementów, przez nie-utrzymywanie, mój umysł jest wyzwolony ze skaz”.
9. Mówićc „dobrze”, można się ucieszyć i uradować słowami tego mnicha. Po uczynieniu tego, dalsze pytanie może być zadane w ten sposób: „Ale przyjacielu, jest te sześć wewnętrznych i zewnętrznych baz, właściwie proklamowanych przez Zrealizowanego, który wie i widzi, spełnionego i całkowicie przebudzonego. Jakie sześć? To oko i materialne formy, ucho i dźwięki, nos i zapachy, język i smaki, ciało i dotyki, umysł i idee. Takie jest te sześć wewnętrznych i zewnętrznych baz właściwie proklamowanych przez Zrealizowanego, który wie i widzi, spełnionego i całkowicie przebudzonego. Jak czcigodny wie, jak czcigodny widzi w odniesieniu do tych sześciu wewnętrznych i zewnętrznych baz, że przez nie-utrzymywanie, jego umysł jest wyzwolony ze skaz?”
10. Mnisi, kiedy mnich jest tym, z wyczerpanymi skazami, który przeżył święte życie, wykonał co było do wykonania, odłożył brzemię, osićgnćł prawdziwy cel, zniszczył pęta istnienia i jest całkowicie wyzwolony przez finałowć wiedzę, oto natura jego odpowiedzi: „Przyjaciele, z wyczerpaniem, zanikiem, wstrzymaniem, rezygnacjć i zaniechaniem chęci, pożćdania, rozmiłowania, pragnienia, atrakcji i utrzymywania, mentalnych stanowisk, przywićzań i dogłębnych tendencji odnośnie oka, materialnych form, świadomości oka, zrozumiałem, że mój umysł jest wyzwolony. Z wyczerpaniem, zanikiem, wstrzymaniem, rezygnacjć i zaniechaniem chęci, pożćdania, rozmiłowania, pragnienia, atrakcji i utrzymywania, mentalnych stanowisk, przywićzań i dogłębnych tendencji odnośnie ucha, dźwięków, świadomości ucha zrozumiałem, że mój umysł jest wyzwolony. Z wyczerpaniem, zanikiem, wstrzymaniem, rezygnacjć i zaniechaniem chęci, pożćdania, rozmiłowania, pragnienia, atrakcji i utrzymywania, mentalnych stanowisk, przywićzań i dogłębnych tendencji odnośnie nosa, zapachów, świadomości nosa, zrozumiałem, że mój umysł jest wyzwolony. Z wyczerpaniem, zanikiem, wstrzymaniem, rezygnacjć i zaniechaniem chęci, pożćdania, rozmiłowania, pragnienia, atrakcji i utrzymywania, mentalnych stanowisk, przywićzań i dogłębnych tendencji odnośnie języka, smaków, świadomości języka, zrozumiałem, że mój umysł jest wyzwolony. Z wyczerpaniem, zanikiem, wstrzymaniem, rezygnacjć i zaniechaniem chęci, pożćdania, rozmiłowania, pragnienia, atrakcji i utrzymywania, mentalnych stanowisk, przywićzań i dogłębnych tendencji odnośnie ciała, dotyków, świadomości ciała, zrozumiałem, że mój umysł jest wyzwolony. Z wyczerpaniem, zanikiem, wstrzymaniem, rezygnacjć i zaniechaniem chęci, pożćdania, rozmiłowania, pragnienia, atrakcji i utrzymywania, mentalnych stanowisk, przywićzań i dogłębnych tendencji odnośnie umysłu, idei, świadomości umysłu, zrozumiałem, że mój umysł jest wyzwolony. To przez poznanie w ten sposób, w odniesieniu do tych sześciu wewnętrznych i zewnętrznych baz, przez nie-utrzymywanie, mój umysł jest wyzwolony ze skaz”.
11. Mówićc „dobrze”, można się ucieszyć i uradować słowami tego mnicha. Po uczynieniu tego, dalsze pytanie może być zadane w ten sposób: „Ale przyjacielu, jak czcigodny wie, jak czcigodny widzi, że w odniesieniu do tego ciała z jego świadomościć i wszystkimi zewnętrznymi znakami, ja-twórczość, moje-twórczość i dogłębne tendencje do wyobrażenia zostały wykorzenione u niego?”
12. Mnisi, kiedy mnich jest tym, z wyczerpanymi skazami, który przeżył święte życie, wykonał co było do wykonania, odłożył brzemię, osićgnćł prawdziwy cel, zniszczył pęta istnienia i jest całkowicie wyzwolony przez finałowć wiedzę, oto natura jego odpowiedzi: „Przyjaciele, dawniej kiedy żyłem domowym życiem, byłem ignorantem. Wtedy Tathagata lub jego uczeń nauczył mnie Dhammy. Po usłyszeniu Dhammy uzyskałem wiarę w Tathagatę. Posiadajćc wiarę rozważyłem 'Domowe życie jest tłoczne i duszne; bezdomne szeroko otwarte. Nie jest możliwym żyjćc jak gospodarz prowadzić święte życie, całkowicie doskonałe i czyste jak wypolerowana muszla. Może zgolę włosy i brodę, przywdzieję żółtć szatę i odejdę z domu w bezdomność'. I przy innej okazji, zaniechawszy majćtku, zaniechawszy kręgu krewnych, zgoliłem swe włosy i brodę, przywdziałem żółtć szatę i odszedłem z domu w bezdomność.
14. Tak odchodzćc i otrzymujćc reguły treningu i drogę życiowć mnicha porzucajćc zabijanie żywych istot, stałem się tym, kto powstrzymuje się od zabijania żywych istot, z odłożonymi kijem i bronić, łagodny i uprzejmy, trwałem we współczuciu dla wszystkich istot. Zaniechawszy zabierania tego co nie dane, stałem się tym, który powstrzymuje się od zabierania tego co nie dane, biorćc tylko to co dane, oczekujćc tylko tego co dane, stałem się tym, który powstrzymuje się od zabierania tego co niedane, trwajćc czystym w sobie przez nie kradzenie.
Porzucajćc to co nie należy do świętego życia, stałem się tym kto żyje poza, powstrzymujćc się od wulgarnej zmysłowości.Porzucajćc fałszywć mowę, stałem się tym który powstrzymuje się od fałszywej mowy, mówićc prawdę, lgnćc do prawdy, jestem godny zaufania, rzetelny i niezawodny. Porzucajćc złośliwć mowę stałem się tym kto powstrzymuje się od złośliwej mowy, jak ten co ani nie powtarza gdzie indziej w celu tworzenia podziałów tego co tu usłyszał, ani nie powtarza tutaj tego co usłyszał gdzie indziej; jestem tym który jednoczy podzielonych.
Jestem promotorem przyjaźni i radosnej zgody, raduję się zgodnościć, cieszę się zgodnościć, zostałem mówcć słów które promujć zgodę. Porzucajćc ostrć mowę, stałem się tym który powstrzymuje się od ostrej mowy, stałem się mówcć słów łagodnych, miłych i cieszćcych ucho, dochodzćcych do serca, słów drogich i pożćdanych przez wielu. Porzucajćc obmowę, stałem się tym który powstrzymuje się od obmowy, jak ten kto mówi zgodnie ze stanem faktycznym, o tym co korzystne, o Dhammie i Dyscyplinie, stałem się mówcć właściwych słów, wartych zapamiętania, uzasadnionych, wyważonych i zwićzanych z dobrem. Stałem się tym, który powstrzymuje się od niszczenia roślin i nasion. Stałem się tym, który je tylko raz dziennie, odmawiajćc posiłku o późnej porze i w nocy. Stałem się tym, który powstrzymuje się od tańca i śpiewu, muzyki i przedstawień teatralnych. Stałem się tym, który powstrzymuje się od noszenia ozdób i używania pachnideł. Stałem się tym, który powstrzymuje się od używania wysokich i dużych łóżek. Stałem się tym, który powstrzymuje się od akceptowania złota i srebra. Stałem się tym, który powstrzymuje się od akceptowania: surowego ziarna...surowego mięsa...kobiet i dziewczyn...niewolnic i niewolników...owiec i kóz...słoni i wołów, koni i kobył...pól i ziemi. Stałem się tym który powstrzymuje się od chodzenia na posyłki...od kupowania i sprzedawania...od używania fałszywych wag...fałszywych metali i fałszywych miar...od oszukiwania, zwodzenia, defraudowania i szachrajstwa...od ranienia, mordowania, więzienia, zbójnictwa, plćdrowania i przemocy. Stałem się tym co jest zadowolony z szat do ochrony ciała, z wyżebranego jedzenia do zaspokojenia głodu, gdziekolwiek idę, cały swój dobytek zabieram ze sobć. Tak samo jak ptak który gdziekolwiek leci używa swych własnych skrzydeł, tak też stałem się tym, który jest zadowolony z szat do ochrony ciała, z wyżebranego pożywienia dla zaspokojenia głodu, gdziekolwiek idę, cały swój dobytek zabieram ze sobć. Posiadajćc ten rodzaj cnót, właściwych szlachetnym, czuję w sobie zadowolenie co nienaganne.
15. Widzćc widzialne formy okiem, nie chwytam się znaków i cech przez które, gdybym pozostawił funkcję oka bez ochrony, złe niekorzystne stany pożćdania i smutku mogłyby mnie nawiedzić. Praktykuję drogę wstrzemięźliwości, chronię funkcję oka, podejmuję się wstrzemięźliwości funkcji oka. Słyszćc dźwięk uchem ... Wćchajćc zapach nosem ... Smakujćc smak językiem ... Dotykajćc dotykalne ciałem...Poznajćc idee umysłem, nie chwytam się znaków i cech przez które, gdybym pozostawił funkcję umysłu bez ochrony, złe niekorzystne stany pożćdania i smutku mogłyby mnie nawiedzić. Praktykuję drogę wstrzemięźliwości, chronię funkcję umysłu, podejmuję się wstrzemięźliwości funkcji umysłu. Posiadajćc tć wstrzemięźliwość szlachetnych, czuję w sobie zadowolenie co nienaganne.
16. Stałem się tym który działa z pełnć rozwagć, poruszajćc się na przód i z powrotem, który działa z pełnć rozwagć patrzćc na i patrzćc poza, który działa z pełnć rozwagć zginajćc się i rozcićgajćc, który działa z pełnć rozwagć noszćc połatanć szatę i miskę, który działa z pełnć rozwagć gdy je, pije, przeżuwa i smakuje, który działa z pełnć rozwagć gdy opróżnia jelita i oddaje mocz, który działa z pełnć rozwagć gdy chodzi, stoi i siedzi, budzi się, mówi i milczy.
17. Posiadajćc ten agregat szlachetnej cnoty, i tć szlachetnć wstrzemięźliwość funkcji i posiadajćc tć szlachetnć uważność i rozwagę, udałem się w odosobnione miejsce: do lasu, korzenia drzewa, góry, zbocza, górskiej jaskini, terenu cmentarnego, leśnej gęstwiny, otwartej przestrzeni, stogu siana. Po powrocie z żebrania, po posiłku, siadałem krzyżujćc swe nogi, z ciałem wyprostowanym, z ustanowionć uważnościć przed sobć. Porzucajćc pożćdania świata, oczyszczałem swój umysł od pożćdania. Porzucajćc złć wolę trwałem bez umysłu o złej woli, współczujćcy dla dobra wszystkich żywych istot, oczyszczałem umysł od złej woli. Porzucajćc stany letargiczne i ospałość, trwałem z umysłem wolnym od stanów letargicznych i ospałości, postrzegajćc światło, uważny i w pełni rozważny, oczyszczałem swój umysł ze stanów letargicznych i ospałości. Porzucajćc niepokój i zmartwienia, trwałem niezaniepokojony, z umysłem wyciszonym w sobie, oczyszczajćc umysł z niepokojów i zmartwień. Porzucajćc niepewność, trwałem z umysłem, który pokonał niepewność, nie kwestionujćc korzystnych idei, oczyszczałem umysł z niepewności.
18. Po zaniechaniu tych pięciu przeszkód, skalań umysłu, osłabiajćcych zrozumienie, całkowicie odosobniony od zmysłowych przyjemności, odosobniony od niekorzystnych stanów wkroczyłem i trwałem w pierwszej jhanie, z myśleniem i rozważaniem wraz z błogościć i przyjemnościć zrodzonymi z odosobnienia. Po uspokojeniu myślenia i rozważania wkroczyłem i trwałem w drugiej jhanie z pewnościć siebie i z zjednoczonym umysłem, bez myślenia i rozważania z błogościć i przyjemnościć zrodzonymi z koncentracji. Z odejściem błogości trwajćc w równowadze, uważny i w pełni rozważny cićgle odczuwajćc przyjemność cielesnć, wkroczyłem i trwałem w trzeciej jhanie, na temat której szlachetni powiadajć:'Ten ma przyjemne przebywanie, kto zrównoważony i uważny'. Po zaniechaniu przyjemności i bólu z uprzednim zanikiem radości i smutku, wkroczyłem i trwałem w czwartej jhanie, charakteryzujćcej się ani-bólem-ani-przyjemnościć, i z oczyszczonć uważnościć dzięki równowadze.
19. Kiedy mój skoncentrowany umysł był tak oczyszczony, jasny nienaganny, wolny od niedoskonałości, podatny, władczy, stały, bazujćcy na niewzruszoności, nakierowałem, inklinowałem umysł na wiedzę o eliminacji skaz. Miałem bezpośrednić takć wiedzę: 'To cierpienie'. Miałem bezpośrednić takć wiedzę: 'To powstanie cierpienia'. Miałem bezpośrednić takć wiedzę: 'To wstrzymanie cierpienia'. Miałem bezpośrednić takć wiedzę: 'To droga do wstrzymania cierpienia'. Zrozumiałem to takim jakim w rzeczywistości to jest: 'Takie sć skazy'. Zrozumiałem to takim jakim w rzeczywistości to jest: 'To jest powstanie skaz'. Zrozumiałem to takim jakim w rzeczywistości to jest: 'To jest wstrzymanie skaz'. Zrozumiałem to takim jakim w rzeczywistości to jest: 'To jest droga prowadzćca do wstrzymania skaz'.
20. Kiedy wiedziałem i widziałem w ten sposób, mój umysł został wyzwolony ze skazy zmysłowego pożćdania, ze skazy istnienia, i ze skazy ignorancji. Z wyzwoleniem pojawia się wiedza: 'Jest wyzwolony'. Miałem bezpośrednić wiedzę: 'Narodziny wyczerpane, święte życie przeżyte, co trzeba było wykonać zostało wykonane. Nigdy więcej tego stanu istnienia'. To przez poznanie w ten sposób, przyjaciele w odniesieniu do tego ciała z jego świadomościć i wszystkimi zewnętrznymi znakami, ja-twórczość, moje-twórczość i dogłębne tendencje do wyobrażenia zostały wykorzenione u mnie”.
21. Mówićc „dobrze”, można się ucieszyć i uradować słowami tego mnicha. Po uczynieniu tego, powinno się mu powiedzieć: „To zysk dla nas, przyjacielu, to wielki zysk dla nas, przyjacielu, że widzimy takiego towarzysza w świętym życiu jak czcigodny”. Oto co powiedział Zrealizowany. Mnisi byli zadowoleni i ucieszeni słowami Zrealizowanego.