[CPD Classification 2.5.6]
[PTS Vol Vv - ] [\z Vv /] [\f I /]
[BJT Vol Vv - ] [\z Vv /] [\w I /]
[BJT Page 122] [\x 122/]
[PTS Page 049] [\q 49/]
Suttantapiṭake
Vimānavatthupāḷi
Namo tassa bhagavato arahato sammā sambuddhassa.
5. Mahārathavaggo
5. 1
858. Ko me vandati pādāni iddhiyā
yasasā jalaṃ,
Abhikkantena vaṇṇena sabbā
obhāsayaṃ disāti.
859. Maṇḍukohaṃ pure āsiṃ
udake vārigocaro,
Tava dhammaṃ suṇantassa avadhī
vacchapālako.
860. Muhuttaṃ cittappāsādassa
iddhiṃ passa yasañca me,
Anubhāvaṃ ca me passa vaṇṇaṃ
passa jutiñca me.
861. Ye ca te dīghamaddhāna dhammaṃ
assosuṃ gotama,
Pattā te acalaṭṭhānaṃ
yattha gantvā na socareti.
Maṇḍukadevaputtavimānaṃ.
5. 2
862. Cirappavāsiṃ purisaṃ durato
sotthimāgataṃ,
Ñātimittā suhajjā
ca abhinandanti āgataṃ.
863. Tatheva katapuññampi asmā
lokā paraṃ gataṃ,
Puññāni patigaṇhanti
piyaṃ ñātiṃ va1 āgatanti.
864. Uṭṭhehi revate supāpadhamme
Apārutaṃ dvāraṃ2 adānasīle
Nessāma taṃ yattha thunanti duggatā
Samajjatā3 nerayikā dukhena.
865. Ivecca4 vatvāna yamassa dutā
Te dve yakkhā lohitakkhā brahantā
Paccekabāhāsu gahetvāna
revataṃ
Pakkāmayuṃ devagaṇassa santiketi.
866. Ādiccavaṇṇaṃ ruciraṃ
pabhassaraṃ
Vyamhaṃ subhaṃ kañcanajālachannaṃ
Kassetamāṇikiṇṇajanaṃ
vimānaṃ
Suriyassa raṃsīriva jotamānaṃ
867. Nārīgaṇā candanasāralittaṃ5
Ubhato vimānaṃ upasobhayanti
Taṃ dissati suriyasamānavaṇṇaṃ
Ko modati saggappatto vimāneti.
1. Ñātīva - machasaṃ.
2. Apāruka dvāre - machasaṃ.
Apāruka dvāraṃ - [PTS]
3. Samappitā - sī.
4. Icchevaṃ - syā,
5. Candanasārānulittā
- syā.
[BJT Page 124] [\x 124/]
868. Bārāṇasiyaṃ nandiyo
nāmāsi upāsako amaccharī dānapatī
vadaññū
Tassetamākiṇṇajanaṃ
vimānaṃ
Suriyassa raṃsīriva jotamānaṃ.
869. Nārīgaṇā candanasāralittā
Ubhato vimānaṃ upasobhayantī
Taṃ dissati suriyasamānavaṇṇaṃ
So modati saggappatto vimāneti.
870. Nandiyassāhaṃ bhariyā
Agārini sabbakulassa issarā
Bhattuvimāne ramissāmi dānahaṃ
Na patthaye nirayaṃ dassanāyāti.
871. Eso te nirayo supāpadhamme
Puññaṃ tayā akataṃ
jīvaloke na hi maccharī rosako pāpadhammo
Saggūpagānaṃ labhati sahavyatantī.
872. Kinnu gūthañca muttañca
asuci1 patidissati,
Duggandhaṃ kimidaṃ mīḷhaṃ
kimetaṃ upavāyatīti.
873. Esa saṃsavako nāma gambhīro
sataporiso,
Yattha vassasahassāni tuvaṃ paccasi
revateti.
874. Kinnu kāyena vācāya
manasā dukkataṃ kataṃ.
Kena saṃsavako laddho gambhīro
sataporisoti.
875. Samaṇe brāhmaṇecāpi
aññovāpi vaṇibbake,
Musāvādena vañacesi taṃ
pāpaṃ pakataṃ tayā.
876. Tena saṃsavako laddho gambhīro
sataporiso,
Tattha vassasahassāni tuvaṃ paccasi
revate.
877. Hatthepi chindanti athopi pāde
Kaṇṇepi chindanti athopi nāsaṃ
Athopi kākoḷagaṇā
samecca
Saṅgamma khādanti viphandamānanti.
878. Sādhu kho maṃ paṭinetha
kāhāmi kusalaṃ bahuṃ
Dānena samacariyāya saññamena
damena ca
Yaṃ katvā sukhitā honti
na ca pacchānutappareti.
1. Asuciṃ - sīmu.
[BJT Page 126] [\x 126/]
879. Pure tuvaṃ pamajjitvā idāni
paridevasi,
Sayaṃ katānaṃ kammānaṃ
vipākaṃ anubhossasīti.
880. Ko devalokato manussalokaṃ,
Gantvāna puṭṭho me evaṃ
vadeyya
Nikkhittadaṇḍesu dadātha
dānaṃ
Acchādanaṃ sayana1mathannapānaṃ
Na hi maccharī rosako pāpadhammo
Saggupagānaṃ labhati sahavyataṃ.
[PTS Page 051] [\q 51/]
881. Sāhaṃ nūna ito gantvā
yoniṃ laddhāna mānusiṃ
Vadaññu sīlasampannā
kāhāmi kusalaṃ bahuṃ
Dānena samacariyāya saññamena
damena ca.
882. Ārāmāni ca ropissaṃ
dugge saṅkamanāti ca,
Papañca udapānañca vippasannena
cetasā.
883. Cātuddasiṃ pañcadasiṃ
yā ca pakkhassa aṭṭhamī,
Pāṭibhāriyapakkhañca
aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.
884. Uposathaṃ upavasissaṃ sadā
sīlesu saṃvutā,
Na ca dāne pamajjīssaṃ sāmaṃ
diṭṭhamidaṃ mayāti.
885. Iccevaṃ vippalapantiṃ phandamānaṃ
tato tato,
Khipiṃsu niraye ghore uddhapādaṃ
avaṃsiranti.
886. Ahaṃ pure maccharinī ahosiṃ
Paribhāsikā samaṇabrāhmaṇānaṃ
Vitathena ca sāmikaṃ vañcayitvā
Paccāmahaṃ niraye ghorarūpeti.
Revatīvimānaṃ.
5. 3
887. Yo vadataṃ pavaro manujesu
Sakyamunī bhagavā katakicco
Pāragato balaviriyasamaṅgī
Taṃ sugataṃ saraṇatthamupehi.
888. Rāgavirāgamanejamasokaṃ
Dhammamasaṅkhatamappaṭikūlaṃ
Madhuramimaṃ paguṇaṃ suvibhattaṃ
Dhammamimaṃ saraṇatthamupehi
1. Seyya - machasaṃ.
[BJT Page 128] [\x 128/]
889. Yattha ca dinnamahapphalamāhu
Catusu sucīsu purisayugesu
Aṭṭha ca puggala dhammadasā
te
Saṅghamimaṃ saraṇatthamupehīti.
890. Na tathā napati nabhasmiṃ1
suriyo
Cando ca na bhāsati na phusso
Yathā atulamidaṃ mahappabhāsaṃ
Ko nu tvaṃ mahiṃ upagā.
891. Chindati ca2 raṃsi pabhaṅkarassa
Sādhikaṃ3 vīsati yojanāni
ābhā
Rattimpi ca yathā divaṃ karoti
Parisuddhaṃ vimalaṃ subhaṃ vimānaṃ.
[PTS Page 052] [\q 52/]
892. Bahu paduma vicitta puṇḍarīkaṃ
Vokiṇṇaṃ kusumehi nekacittaṃ
Arajavirajahemajālacchannaṃ
Ākāse napati yathāpi suriyo.
893. Rattambarapītavāsasāhi
Agarupiyaṅgucandanussadāhi
Kañcanatanusannibhattacāhi
Paripūraṃ gaganaṃva tārakāhi
894. Naranāriyo bahuketthanekavaṇṇā
Kusumavibhūsitā bharaṇettha
sumanā
Anilapamuñcikā pavanti surabhiṃ
Tapanīyavitatā suvaṇṇanacchadanā4.
895. Kissa samadamassa5 ayaṃ vipāko
Kenāsi kammaphalenidhūpapanno
Yathā ca te adhigatamidaṃ vimānaṃ
Tadanupadaṃ avacāsi iṅgha
puṭṭhoti
896. Yamidhapathe6 samecca māṇavena
Satthānusāsi anukampamāno
Tava ratanavarassa dhammaṃ sutvā
Karissāmīti ca bravittha chatto.
1. Nabhe - machasaṃ.
2. Chindati - machasaṃ,
3. Sādhika - machasaṃ,
4. Suvaṇṇachannā - machasaṃ.
5. Saṃyamassa - machasaṃ.
6. Sayamidhapathe - machasaṃ.
[K-6-08]
[BJT Page 130] [\x 130/]
897. Jinavarapavaraṃ1 upehi2 saraṇaṃ
Dhammañcāpi tatheva bhikkhusaṅghaṃ
Noti paṭhamaṃ avocāhaṃ3
bhante
Pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
898. Mā ca pāṇavadhaṃ
vividhaṃ carassu asuciṃ
Na hi pāṇesu asaññataṃ
avaṇṇayiṃsu sappaññā
Noti padhamaṃ avocāhaṃ bhante
Pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
899. Mā ca parajanassa rakkhitampi
Ādātabbamamaññidittha4
adinnaṃ
Noti paṭhamaṃ avocāhaṃ
bhante
Pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
900. Mā ca parajanassa rakkhitāyo
Paribhariyā agamā anariyametaṃ
Noti paṭhamaṃ avocāhaṃ
bhante
Pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
[PTS Page 053] [\q 53/]
901. Mā ca vitathaṃ aññathā
abhāṇī
Nahi musāvādaṃ avaṇṇayiṃsu
sappaññā
Noti paṭhamaṃ avocāhaṃ
bhante
Pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
902. Yena ca puriyassa apeti saññā
Taṃ majjaṃ parivajjayassu sabbaṃ
No ca paṭhamaṃ avocāhaṃ
bhante
Pacchā te vacanaṃ tathevakāsiṃ.
903. Sāhaṃ idha pañcasikkhā
karitvā
Paṭipajjitvā tathāgatassa
dhamme
Dvepathamagamāsiṃ coramajjhe
Te maṃ tattha vadhiṃsu bhogahetu.
904. Ettakamiṃdaṃ anussarāmi
kusalaṃ
Tato paraṃ na me vijjati aññaṃ
Tena sucaritena kammunāhaṃ
Uppanno5 tidivesu kāmakāmī.
905. Passa khaṇamuhuttaṃ saññamassa
Anudhammapaṭipattiyā vipākaṃ
Jalamiva yasasā samekkhamānā
Bahukā maṃ pihayanti hīnakammā.
1. Jita pavaraṃ - syā.
2. Upemi - bahūsu.
3. Ādātabbamamaññiko
- machasaṃ.
5. Uppanno - bahūsu.
[BJT Page 132] [\x 132/]
906. Passa katipayāya desanāya
Sugatiṃ camhi gato sukhañca patto
Ye ca te satataṃ suṇanti dhammaṃ
Maññe te amataṃ phusanti
khemaṃ
907. Appampi1 kataṃ kimācarema
Vipulaṃ hoti kathāgatassa dhamme
Passa katapuññatāya chatto
Obhāseti paṭhaviṃ yathāpi
suriyo
908. Kimidaṃ kusalaṃ kimācarema
Iccekehi samecca mantayanti
Te mayaṃ punareva laddhamānusattaṃ
Paṭipannā vibharemu sīlavanto.
909. Bahukāro manukampako ca satthā
Iti me sati agamā divādivassa
Svāhaṃ upagatomhi saccanāmaṃ
Anukampassu punapi suṇoma2 dhammaṃ
910. Ye vidha3 pajahanti kāmarāgaṃ
Bhavarāgānusayaṃ pahāya
mohaṃ
Na ca te puna upenti4 gabbhaseyyaṃ
Parinibbānagatā hi sītibhūtāti.
[PTS Page 054] [\q 54/]
Chattamāṇavakavimānaṃ.
5. 4
911. Uccamidaṃ maṇithūṇaṃ
vimānaṃ
Samannato dvādasa yojanāni
Kūṭāgārā
sattasatā uḷārā
Veḷuriyatthamhā rucakatthatā5
suhā.
912. Tatthacchasi pivasi khādasi ca
Dibbā ca vīṇā pavadanti
vagguṃ
Dibbā rasā kāmaguṇettha
pañca
Nāriyo ca naccanti suvaṇṇachantā.
913. Kena te tādiso vaṇṇo
kena te idhamijjhati,
Uppajjanti ca te bhogā ye keci manaso
piyā.
1. Appakampi - katthaci.
2. Suṇomu - machasaṃ.
3. Yedha - su. Syā. [PTS]
4. Punamupenti - machasaṃ.
5. Ruciratthatā - syā, rucikatthatā,
[PTS]
[BJT Page 134] [\x 134/]
914. Pucchāmi taṃ deva mahānubhāva
Manussabhūto kimakāsi puññaṃ
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvo
Vaṇṇo ca te sabbadisā
pabhāsatīti.
915. So devaputto attamano moggallānena
pucchito,
Pañhaṃ puṭṭho viyākāsi
yassa kammassidaṃ phalaṃ.
916. Satiṃ samuppādakaro1 dvāre
kakkaṭako ṭhito,
Niṭṭhito jātārūpassa
sobhati dasapādako.
917. Tena me tādiso vaṇṇo
tena me idhamijjhati,
Uppajjanti ca me bhogā ye keci manaso
piyā.
918. Akkhāmi te bhikkhu mahānubhāva
Manussabhūto yamakāsi puññaṃ
Tenamhi evaṃ jalitānubhāvo
Vaṇṇo ca me sabbadisā
pabhāsatīti.
Kakkaṭakarasadāyakavimānaṃ.
5. 5
919. Uccamidaṃ maṇithūṇaṃ
vimānaṃ
Samannato dvādasa yojanāni
Kūṭāgārā
sattasatā uḷārā
Veḷuriyatthambhā rucakatthatā
subhā.
920. Tatthacchasi pivasi khādasi ca
Dibbā ca vīṇā pavadanti
vagguṃ
Dibbā rasā kāmaguṇettha
pañca
Nāriyo ca naccanti suvaṇṇachannā.
921. Kena te tādiso vaṇṇo
kena te idhamijjhati,
Uppajjanti ca te bhogā ye keci manaso
piyā.
922. Pucchāmi taṃ deva mahānubhāva
Manussabhūto kimakāsi puññaṃ
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvo
Vaṇṇo ca te sabbadisā
pabhāsatīti.
923. So devaputtā attamano moggallānena
pucchito,
Pañhaṃ puṭṭho viyākāsi
yassakammassidaṃ phalaṃ.
1. Sati samuppādakaro - machasaṃ.
[BJT Page 136] [\x 136/]
924. Dibbaṃ mamaṃ vassasahassamāyu
Vācābhigītaṃ manasā
pavantitaṃ
Ettāvatā ṭhassati puññakammo
Dibbehi kāmehi samaṅgibhūto.
925. Tena me tādiso vaṇṇo
tena me idhamijjhati,
Uppajjanti ca me bhogā ye keci manaso
piyā.
926. Akkhāmi te bhikkhu mahānubhāva
Manussabhūto yamakāsi puññaṃ
Tenamhi evaṃ jalitānubhāvo
Vaṇeṇā ca me sabbadisā
pabhāsatīti.
Dvārapālakavimānaṃ.
5. 6
927. Uccamidaṃ maṇithūṇaṃ
vimānaṃ
Samannato dvādasa yojanāni
Kūṭāgārā
sattasatā uḷārā
Veḷuriyatthambhā rucakatthatā
subhā.
928. Tatthacchasi pivasi khādasi ca
Dibbā ca vīṇā pavadanti
vagguṃ
Dibbā rasā kāmaguṇettha
pañca
Nāriyo ca naccanti suvaṇṇachattā.
929. Kena te tādiso vaṇṇo
kena te idhamijjhati,
Uppajjanti ca te bhogā ye keci manaso
piyā.
930. Pucchāmi taṃ deva mahānubhāva
Manussabhūto kimakāsi puññaṃ
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvo
vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatīti.
931. So devaputto attamano moggallānena
pucchito, pañhaṃ puṭṭho viyākāsi
yassakammassidaṃ phalaṃ
932. Kariṇīyāni puññāni
paṇḍitena vijānatā,
Sammaggatesu buddhesi yattha dinnaṃ mahapphalaṃ.
[BJT Page 138] [\x 138/]
933. Atthāya vata me buddho araññā
gāmamāgato,
Tattha cittaṃ pasādetvā
tāvatisūpago ahaṃ1
934. Tena me tādiso vaṇṇo
tena me idhamijjhati,
Uppajjanti ca me bhogā ye keci manaso
piyā.
935. Akkhāmi te bhikkhu mahānubhāva
Manussabhūto yamakāsi puññaṃ
Tenamhi evaṃ jalitānubhāvo
Vaṇṇo ca me sabbadisā
pabhāsatīti.
[PTS Page 055] [\q 55/]
karaṇīyavimānaṃ.
5. 7
936. Uccamidaṃ maṇithūṇaṃ
vimānaṃ
Samannato dvādasa yojanāni
Kūṭāgārā
sattasatā uḷārā
Veḷuriyatthamhā rucakatthatā
subhā.
937. Tatthacchasi pivasi khādasi ca
Dibbā ca vīṇā pavadanti
vagguṃ
Dibbā rasā kāmaguṇettha
pañca
Nāriyo ca naccanti suvaṇṇachattā.
938. Kena te tādiso vaṇṇo
kena te idhamijjhati,
Uppajjanti ca te bhogā ye keci manaso
piyā.
939. Pucchāmi taṃ deva mahānubhāva
Manussabhūto kimakāsi puññaṃ
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvo
vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatīti.
940. So devaputto attamano moggallānena
pucchito,
Pañhaṃ puṭṭho viyākāsi
yassakammassidaṃ phalaṃ.
941. Karaṇīyāni puññāni
paṇḍitena vijānatā,
Sammaggatesu bhikkhūsū yattha dinnaṃ
mahapphalaṃ.
1. Ahuṃ - sīmu.
[BJT Page 140] [\x 140/]
942. Atthāya vata me bhikkhu araññā
gāmamāgato,
Ttha cittaṃ pasādetvā tāvatiṃsopago
ahaṃ.
943. Tena me tādiso vaṇṇo
tena me idhamijjhati,
Uppajjanti ca me bhogā ye keci manaso
piyā.
944. Akkhāmi te bhikkhu mahānubhāva
Manussabhūto yamakāsi puññaṃ
Tenamhi evaṃ jalitānubhāvo
Vaṇṇo ca me sabbadisā
pabhasatīti.
Dutiyakaraṇīyavimānaṃ.
5. 8
945. Uccamidaṃ maṇuthūṇaṃ
vimānaṃ
Samannato dvādasa yojanāni
Kūṭāgārā
sattasatā uḷārā
Veḷuriyatthamhā rucakatthatā
subhā.
946. Tatthacchasi pivasi khādasi ca
Dibbā ca vīṇā pavadanti
vagguṃ
Dibbā rasā kāmaguṇettha
pañca
Nāriyo ca naccanti suvaṇṇa
chattā.
947. Kena te tādiso vaṇṇo
Kena te idhamijjhati
Uppajjanti ca bhogā
Ye keci manaso piyā.
948. Pucchāmi taṃ deva mahānubhāva
Manussabhūto kimakāsi puññaṃ
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvo
Vaṇṇo ca te sabbadisā
pabhāsatīti.
949. So devaputto attamano moggallānena
pucchito,
Pañhaṃ puṭṭho viyākāsi
yassa kammassidaṃ phalaṃ.
950. Yaṃ dadāti na taṃ hoti
Yañceva dajjā tañceva
seyyo
Sūci dinnā sucimeva seyyo.
[BJT Page 142] [\x 142/]
951. Tena me tādiso vaṇṇo
tena me idhamijjhati,
Uppajjanti ca me bhogā ye keci manaso
piyā.
952. Akkhāmi te bhikkhu mahānubhāva
Manussabhūto yamakāsi puññaṃ
Tenamhi evaṃ jalitānubhāvo
Vaṇṇo ca me sabbadisā
pabhāsatīti.
Sūcīvimānaṃ.
5. 9
953. Uccamidaṃ maṇithūṇaṃ
vimānaṃ
Samannato dvādasa yojanāni
Kūṭāgārā
sattasatā uḷārā
Veḷuriyatthambhā rucakatthatā
subhā.
954. Tatthacchasi pivasi khādasi ca
Dibbā ca vīṇā pavadanti
vagguṃ
Dibbā rasā kāmaguṇettha
pañca
Nāriyo ca naccanti suvaṇṇa
channā.
955. Kena te tādiso vaṇṇo
kena te idhamijjhati,
Uppajjanti ca te bhogā ye keci manaso
piyā.
956. Pucchāmi taṃ deva mahānubhāva
Manussabhūto kimakāsi puññaṃ
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvo
Vaṇṇo ca te sabbadisā
pabhāsatīti.
957. So devaputto attamano moggallānena
pucchito,
Pañhaṃ puṭṭho viyākāsi
yassa kammassidaṃ phalanti.
958. Ahaṃ manussesu manussabhūto.
Purimāya jātiyā manussaloke.
959. Addasaṃ virajaṃ bhikkhuṃ
vippasannamanāvilaṃ,
Tassa adāsahaṃ sūciṃ
pasanno sehi pāṇihi.
[BJT Page 144] [\x 144/]
960. Tena me tādiso vaṇṇo
tena me idhamijjhati,
Uppajjanti ca me bhogā ye keci manaso
piyā.
961. Akkhāmi te bhikkhu mahānubhāva
Manussabhūto yamakāsi puññaṃ
Tenamhi evaṃ jalitānubhāvo
Vaṇṇo ca me sabbadisā
pabhāsatīti.
Dutiyasūcivimānaṃ.
5. 10
962. Susukkakhandhaṃ abhiruyhaṃ nāgaṃ
Akācitaṃ dantiṃ baliṃ
mahājavaṃ
Abhiruyha gajavaraṃ1 sukappitaṃ
Idhāgamā vehāsayamantaḷikkhe.
[PTS Page 056] [\q 56/]
963. Nāgassa dantesu duvesu nimmitā
Acchodikā2 paduminiyo suphullā
Padumesu ca turiyagaṇā pavajjare
Imā ca naccanti manobharāyo.
964. Deviddhipattosi mahānubhāvo
Manussabhūto kimakāsi puññaṃ
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvo
Vaṇṇo ca te sabbadisā
pabhāsatīti.
965. So devaputto attamano moggallānena
pucchito,
Pañhaṃ puṭṭho viyākāsi
yassa kammassidaṃ phalaṃ.
966. Aṭṭheva muttapupphāni
kassapassa mahesino3
Thūpasmiṃ abhiropesiṃ pasanno
sehi pāṇihi.
967. Tena me tādiso vaṇṇo
tena me idhamijjhati,
Uppajjanti ca me bhogā ye keci manāso
piyā.
968. Akkhāmi te bhikkhu mahānubhāva
Manussabhūto yamakāsi puññaṃ
Tenamhi evaṃ jalitānubhāvo
Vaṇṇo ca me sabbadisā
pyāsatīti.
Nāgavimānaṃ.
1. Gajaṃvaraṃ - syā.
2. Acchodakā - machasaṃ.
3. Bhagavato - syā.
[BJT Page 146] [\x 146/]
5. 11
969. Mahantaṃ nāgaṃ abhiruyha
sabbasetaṃ gajuttamaṃ
Vanāvanaṃ anupariyāsi nārīgaṇapurakkhato
Obhāsento disā sabbā osadhī
viya kārakā.
970. Kena te tādiso vaṇṇo
kena te idha mijjhati,
Uppajjanti ca te bhogā ye keci manaso
piyā.
971. Pucchāmi taṃ deva mahānubhāva
Manussabhūto kimakāsi puññaṃ
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvo
Vaṇṇo ca te sabbadisā
pabhāsatīti.
972. So devaputto attamano vaṅgīseneva
pucchito,
Pañhaṃ puṭṭho viyākāsi
yassa kammassidaṃ phalaṃ.
973. Ahaṃ manussesu manussabhūto.
Upāsako cakkhumato ahosiṃ
Pāṇātipātā
virato ahosiṃ
Loke adinnaṃ parivajjayissaṃ.
974. Amajjapo no ca musā abhāṇiṃ
Sakena dārena ca tuṭṭho
ahosiṃ.
Annaṃ ca pānaṃ ca pasannacitto
Sakkacca dānaṃ vipulaṃ adāsiṃ.
975. Tena me tādiso vaṇṇo
tena me idha mijjhati,
Uppajjanti ca me bhogā ye keci manaso
piyā.
976. Akkhāmi te bhikkhu manāhubhāva
Manussabhūto yamakāsi puññaṃ
Tenamhi evaṃ jalitānubhāvo
Vaṇṇo ca me sabbadisā
pabhāsatīti.
Dutiyanāgavimānaṃ.
5. 12
977. Konu dibbena yānena sabbasetena
hatthinā,
Turiyatāḷita nigghoso antaḷikkhe
mahīyati.
978. Devatānusi gandhabbo ādu1
sakko purindado,
Ajānantā taṃ pucchāma
kathaṃ jānemu taṃ mayanti.
[PTS Page 057] [\q 57/]
1. Adu - machasaṃ.
[BJT Page 148] [\x 148/]
979. Namhi devo na gandhabbo nāpi sakko
purindado,
Sudhammā nāma ye devā
tesaṃ aññataro ahanti.
980. Pucchāma devaṃ sudhammaṃ1
puthuṃ katvāna añjaliṃ,
Kiṃ katvā mānuse sudhammaṃ
upapajjatīti.
981. Ucchāgāraṃ tiṇāgāraṃ
vatthāgārañca yo dado,
Tiṇṇamaññataraṃ
datvā sudhammaṃ upapajjatiti.
Tatiyanāgavimānaṃ
5. 13
982. Daḷahadhammā nisārassa
dhanuṃ olubbha tiṭṭhasi,
Khattiyo nu si rājañño
ādu luddo vane caroti. 2
983. Assakādhipassāhaṃ bhante
putto vane caro,
Nāmaṃ me bhikkhu te brūmi
sujāto iti maṃ viduṃ. 3
984. Mige gavesavānohaṃ ogāhanto
brahāvanaṃ,
Migaṃ kañceva4 nāddakkhiṃ
tañca disvā ṭhito ahanti.
985. Svāgataṃ te mahāpuñña
atho te adurāgataṃ,
Etto udakamādāya pāde
pakkhālayassu te.
986. Idampi pānīyaṃ sītaṃ ābhataṃ girigabbharā, rājaputta tato pitvā satthatasmiṃ upāvisāti.
987. Kalyāṇī vata te vācā
savaṇīyā mahāmuni,
Nelā catthavatī5 vaggu manatvā6
atthaṃca bhāsase7
988. Kā te rati vane viharato
Isinisabha vadehi puṭṭho
Tava vacanapathaṃ nisāmayitvā
Atthadhammapadaṃ samācaremaseti.
1. Devasudhammaṃ - syā.
2. Vanācaroti, - syā,
3. Vidū, - machasaṃ.
4. Migaṃgantveva - syā,
5. Nelā atthavatī, - machasaṃ
6. Mantā, - syā tra, ka.
7. Bhāsasi - machasaṃ.
[BJT Page 150] [\x 150/]
989. Ahiṃsā sabbapāṇīnaṃ
kumāramhāka ruccati.
Theyyā ca aticārāva majjapānā
ca ārati.
990. Ārati samacariyā ca bāhusaccaṃ
kataññutā,
Diṭṭheva dhamme pāsaṃsā
dhammā ete pasaṃsiyāti.
991. Santike maraṇaṃ tuyhaṃ
oraṃ māsehi pañcahi,
Rājaputta vijānāhi attānaṃ
parimocayāti.
992. Katamaṃ svāhaṃ janapadaṃ
gantvā kiṃ kammaṃ kiñca porisaṃ,
Kāya vā pana vijjāya bhaveyyaṃ
ajarāmaroti.
993. Na vijjate so padeso kammaṃ vijjāca
porisaṃ,
Yattha gantvā bhave macco rājaputtājarāmaro.
994. Mahaddhanā mahābhogā
raṭṭhavantopi khattiyā,
Pahūtadhanadhaññāse
na tepi ajarāmarā. 1
[PTS Page 058] [\q 58/]
995] Yadi te sutā andhaka veṇhuputtā,
2
Surā virā vikkattappahārino.
Tepi āyukkhayaṃ pattā
Viddhastā sassatīsamā.
996. Khattiyā brāhmaṇā
vessā suddā caṇḍālapukkusā,
Ye kecaññe ca jātiyā
tepino ajarāmarā.
997. Ye mantaṃ parivattenti chaḷaṅgaṃ
brahmacittītaṃ,
Ete caññe ca vijjāya tepi
no ajarāmarā.
998. Isayo cāpi ye sattā saññatattā
tapassino,
Sarīraṃ tepi kālena vijahanti
tapassino.
999. Bhāvitattāpi arahatto katakiccā
anāsavā,
Nikkhipanti imaṃ dehaṃ puññapāpaparikkhayāti.
1000. Subhāsitā atthavatī
gāthāyo te mahāmuni,
Nijjhattomhi3 subhaṭṭhena tvañca
me saraṇaṃ bhavāti.
1. Tepi no ajarāmarā - machasaṃ.
2. Veṇvu puttā - machasaṃ.
Aṇṇakaveṇṇa puttā
- syā,
3. Nijjhuttomhi - machasaṃ.
[BJT Page 152] [\x 152/]
1001. Mā maṃ tvaṃ saraṇaṃ
gaccha tameva saraṇaṃ vaja,
Sakyaputtaṃ mahā vīraṃ
yamahaṃ saraṇaṃ gatoti.
1002. Katarasmiṃ so janapade satthā
tumhāka mārisa,
Ahampi daṭṭhuṃ gacchissaṃ
jinaṃ appaṭipuggalanti.
1003. Puratthimasmiṃ janapade okkākakulasambhavo.
Tatthāsi purisājañño
so ca kho parinubbutoti.
1004. Sace hi buddho tiṭṭheyya
satvā tumhāka mārisa,
Yojanāni sahassāni gaccheyyaṃ1
payirupāsituṃ.
1005. Yato ca kho2 parinibbuto satthā
tumhāka mārisa,
Nibbūtampi3 mahāvīraṃ
gacchāmi saraṇaṃ ahaṃ.
1006. Upemi saraṇaṃ buddhaṃ
dhammañcāpi anuttaraṃ,
Saṅghañca naradevassa gacchāmi
saraṇaṃ ahaṃ.
1007. Pāṇātipātā
viramāmi khippaṃ
Loke adinnaṃ parivajjayāmi
Amajjapo nova musā bhaṇāmī
Sakena dārena ca homi tuṭṭhoti
1008. Sahassaraṃsīva yathā
mahappabho
Disaṃ yathābhāti nabhe anukkamaṃ
tathappakāro4 tavayaṃ5 mahāratho.
Samantato yojanasattamāyato.
1009. Suvaṇṇapaṭṭehi
samantamottaṭo
Urassa muttahi maṇīhi cittito
Lekhā suvaṇṇassa ca rūpiyassa
ca
Sobhenti veḷuriyamayā sunimmitā.
[PTS Page 059] [\q 59/]
1010. Sisañcidaṃ veḷuriyassa
nimmitaṃ
Yugañcidaṃ lohitakāya cittitaṃ
Yuttā suvaṇṇassa ca rūpiyassa
ca
Sobhanti assā ca pime manojavā6.
1. Gacche - syā, i,
Gaccheyyuṃ - machasaṃ.
2. Yato kho - [PTS]
3. Parinibbutaṃ - syā.
4. Tathāpakāro - machasaṃ.
5. Tvāyaṃ - machasaṃ.
6. Assā ca ime manojavā - machasaṃ.
[BJT Page 154] [\x 154/]
1011. So tiṭṭhasi hemarathe adhiṭṭhito
Devānamindova sahassavāhano
Pucchāmi tāhaṃ yasavanta
kovidaṃ
Kathaṃ tayā laddho ayaṃ uḷāroti.
1012. Sujāto nāmahaṃ bhatte
rājaputto pure ahuṃ,
Tvañca maṃ anukampāya saññamasmiṃ
nivesayi.
1013. Khīṇāyukañca
maṃ ñatvā sarīraṃ pādāsi satthuno,
Imaṃ sujāta pūjehi taṃ
te atthāya hebhīti.
1014. Tāhaṃ gandhehi mālehi
pūjayatvā samuyyuto,
Pahāya mānusaṃ dehaṃ
upapannomhi nandanaṃ.
1015. Nandanopavane1 ramme nānādijagaṇāyute,
Ramāmi naccagītehi accharāhi
purakkhatoti.
Cūḷarathavimānaṃ.
5. 14
1016. Sahassayuttaṃ hayavāhanaṃ
subhaṃ
Āruyhi maṃ sandanaṃ nekacittaṃ
Uyyānabhūmiṃ abhito anukkamaṃ
Purindado bhūtapatīva vāsavo
1017. Sovaṇṇamayā te rathakubbarā ubho
Thalehi2 aṃsehi atīva saṅgatā3
Sujātagumbā naravīra niṭṭhitā
Virocati paṇṇaraseva cando.
1018. Suvaṇṇajālāvatato4
ratho ayaṃ
Bahūti nā nā ratanehi cittito
Sunanidighoso ca subhassaro ca virocati cāmarahattha
bāhuhi
1019. Imā ca nābhyo manasābhinimmitā
Rathassa pādantara majjhabhūsitā
Imā ca nābheyyā5 satarāji
cittitā
Sateratā vijjurivappabhāsare
1. Nandane ca vane, - machasaṃ.
Nandanā pavane, - syā.
2. Phalehi - machasaṃ. [PTS]
3. Saṅgato - sīmu.
4. Suvaṇṇajālā
citto - katthaci.
5. Nahyo - [PTS]
[BJT Page 156] [\x 156/]
1020. Anekacittāvatato ratho ayaṃ
Puthū ca nemī ca sahassaraṃsiko
Tesaṃ saro sūyati1 vaggurūpo
Pañcaṅgikaṃ turiyamivappavāditaṃ
[PTS Page 060] [\q 60/]
1021. Sirasmiṃ cittaṃ maṇicandakappitaṃ
Sadā visuddhaṃ ruciraṃ pabhassaraṃ
Suvaṇṇarājīhi atīva
saṅgataṃ
Veḷuriyarājīva atīva
sobhati
1022. Ime ca vāḷī maṇicandakappitā
Ārohakambu sujavā bahupamā
Brahā mahantā balino mahājavā
Mano tavaññāya tatheva
siṃsare
1023. Ime ca sabbe sahitā catukkamā
Mano tavaññāya tatheva
siṃsare
Samaṃ vahanti mudukā anuddhatā
Amodamānā turagānamuttamā
1024. Dhunanti vagganti patanti2 cambare
Abbhuddhunantā sukate piḷandhane
Tesaṃ saro sūyati vaggurūpo
Pañcaṅgikaṃ turiyamivappavāditaṃ
1025. Rathassa ghoso apiḷandhanāna
ca3
Khurassa nādo abhihiṃsanāya4
ca
Ghoso suvaggu samitassa sūyati
Gandhabbaturiyāni vicitrasaṃvane5
1026. Rathe ṭhitā tā migamandalocanā
Āḷārapamhā hasitā
piyaṃvadā
Veḷuriyajālāvatatā
tanucchavā
Sadeva gandhabba suraggapūjitā
1027. Tā rattarattambara pītavāsasā
Visālanettā abhirattalocanā
Kule sujātā sutanu sucimhitā
Rathe ṭhītā pañjalikā
upaṭṭhitā
1. Suyyati - machasaṃ.
2. Pavatatanti [PTS.]
3. Apiḷandhanānica - sīmu
4. Abhisaṃsanāmaca - [PTS]
Abhihesanāyava - katthaci.
5. Gandhabbaturiyāna ca citrasaṃvane
- katthaci
[BJT Page 158] [\x 158/]
1028. Tā kambukeyūradharā
suvāsasā
Sumajjhimā ūruthanūpapannā
Vaṭṭaṅguliyo sumukhā
sudassanā
Rathe ṭhitā pañjalikā
upaṭṭhitā
1029. Aññā suveṇī
susu missakesiyo
Samaṃ viśattatāhi pabhassarāhi
ca
Anubbatā tā tava mānase
ratā
Rathe ṭhitā pañjalikā
upaṭṭhitā
1030. Āveḷīniyo padumuppalacchadā
Alaṅkatā candanasāravāsitā1
Anubbatā tā tava mānase
ratā
Rathe ṭhītā pañjalikā
upaṭṭhitā
[PTS Page 061] [\q 61/]
1031. Tā māliniyo padumuppalacchadā
Alaṅkatā candanasāravāsitā
Anubbatā tā tava mānase
ratā
Rathe ṭhitā pañjalikā
upaṭṭhitā
1032. Kaṇṭhesu te yāni
piḷandhanāni
Hatthesu pādesu tatheva sīse
Ohāsayantī dasa sabbaso disā
Abbhuddayaṃ sāradikova bhānumā
1033. Vātassa vegena ca sampakampitā
Bhujesu mālā apiḷandhanāni
ca
Muñcanti ghosaṃ ruciraṃ suciṃ
subhaṃ
Sabbehi viññūhi sutabbarūpaṃ
1034. Uyyānabhūmyā ca duvaddhato2
ṭhitā
Rathā ca nāgā turiyāni
cassaro
Tameva devinda pamodayanti
Vīṇā yathā pokkharapattabāhuhi
1035. Imāsu vīṇāsu
bahūsi vaggusu
Manuññarūpāsu yadayerītaṃ
pati3
Pavajjamānāsu atīva accharā
Bhamanti kaññā padumesu
sikkhitā
1. Candanasāracositā - syā
[PTS.]
2. Duhatthato - [PTS.]
3. Pītiṃ - machasaṃ
Hadayeritaṃpitaṃ - syā
[BJT Page 160] [\x 160/]
1036. Yadā ca gītāni ca
vāditāni ca
Naccāni cemāni1 samenti ekato
Athettha naccanti athettha accharā
Obhāyasayanti ubhato varitthiyo
1037. So modasi turiyagaṇappabodhano
Mahīyamāno vajirāvudhoriva2
Imāsu vīṇāsu bahusū
vaggusu
Manuññarūpāsu hadayeritaṃ
pati
1038. Kiṃ tvaṃ pure kammamakāsi
attanā
Manussabhūto purimāya jātiyā
Uposathaṃ kaṃ3 tuvaṃ upāvasi
Kaṃ dhammacariyaṃ vatamābhirocayi4
1039. Nayidaṃ appassa5 katassa kammuno
Pubbe suciṇṇassa uposathassa
vā
Iddhānubhāvo vipulo ayaṃ
tava
Yaṃ devasaṅghaṃ abhirocase bhusaṃ
[PTS Page 062] [\q 62/]
1040. Dānassa te idaṃ phalaṃ
atho sīlassa vā pana,
Atho añjalikammassa taṃ me akkhāhi
pucchitoti
1041. So devaputto attamano moggallānena
pucchito, pañhaṃ puṭṭho viyākāsi
yassa kammassidaṃ phalaṃ
1042. Jitindiyaṃ buddhamanomanikkamaṃ
Naruttamaṃ kassapamaggapuggalaṃ
Avāpuraṃ taṃ amatassa dvāraṃ
Devātidevaṃ satapuññalakkhaṇaṃ
1043. Tamaddasaṃ kuñjaramoghatitiṇṇaṃ
Suvaṇṇasiṅgīnadabimbasādisaṃ
Disvāna taṃ khippamahuṃ sucīmano
Tameva disvāna subhāsitaddhajaṃ
1044. Tambhannapānaṃ6 athavāpi
cīvaraṃ
Suciṃ paṇītaṃ rasasā
upetaṃ
Pupphābhikiṇṇamhi sake
nivesane
Patiṭṭhapesiṃ sa asaṅgamānaso
1. Naccāni vimāni - machasaṃ.
2. Vajirāvudhova - sīmu.
3. Kiṃva - syā
4. Abhirādadhayi - katthaci
5. Nayidamappassa - machasaṃ.
6. Namannapānaṃ - machasaṃ.
[BJT Page 162] [\x 162/]
1045. Tamannapānena ca cīvarena
ca
Khajjena bhojjena ca sāyanena ca
Sattappayitvā dvipadānamuttamaṃ
So saggaso devapure ramāmahaṃ
1046. Etenupāyena imaṃ niraggaḷaṃ
Yaññaṃ yajitvā tividhaṃ
visuddhaṃ
Pahāyahaṃ mānusakaṃ
samussayaṃ
Indūpamo1 devapure ramāmahaṃ
1047. Āyuñca vaṇṇañca
sukhaṃ balañca
Paṇītarūpaṃ abhikaṅkhatā
muni
Annañca pānañca bahuṃ
susaṅkhatā
Patiṭṭhapetabbamasaṅgamānase
1048. Nayimasmiṃ loke parasmiṃ2 vā
pana
Buddhena seṭṭhova samova vijjati
āhuneyyataṃ paramāhutiṃ gato
Puññatthikānaṃ vipulaphale
ṭhitanti
Mahārathavimānaṃ.
Mahārathavaggo pañcamo.
Tassuddānaṃ: -
Maṇḍuko revatī chatto kakkaṭo
dvārapālako
Dve karaṇīyā dve sūci
tayo nāgā ca dve rathā
Purisānaṃ paṭhamo vaggo
pavuccatī ti.
Bhāṇavāro tatiyo.
1. Indassamo - syā,
2. Nayimasmiṃ vā loke parasmiṃ
- katthaci