[CPD Classification
2.5.11]
[PTS Vol Nd1-1] [\z Nidd /] [\f Ia /]
[BJT Vol Nd- 1] [\z Nidd /] [\w I /]
[PTS Page 084] [\q 84/]
[BJT Page 116] [\x 116/]
Suttapiṭake Khuddakanikāye
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa.
4. Suddhaṭṭhakasuttaniddeso
Atha suddhaṭṭhakasuttaniddeso vuccati*
4 - 1
Passāmi
suddhaṃ paramaṃ arogaṃ
Diṭṭhena saṃsuddhi narassa
hoti,
Vābhijānaṃ1 paramanti ñatvā
Suddhānupassī pacceti ñāṇaṃ.
Passāmi suddhaṃ paramaṃ āroganti - ’passāmi suddha’nti passāmi suddhaṃ, dakkhāmi suddhaṃ, olokemi suddhaṃ, nijjhāyāmi suddhaṃ, upaparikkhāmi suddhaṃ; paramaṃ aroganti - paramaṃ ārogyappattaṃ2 khemappattaṃ tāṇappattaṃ lenappattaṃ saraṇappattaṃ abhayappattaṃ accutappattaṃ nibbānappattanti ’passāmi suddhaṃ paramaṃ arogaṃ. ’
Diṭṭhena saṃsuddhi narassa hotīti - cakkhuviññānena3 rūpadassanena narassa suddhi visuddhi parisuddhi mutti vimutti parimutti hoti; naro sujjhati visujjhati parisujjhati muccati vimuccati parimuccatīti ’diṭṭhena saṃsuddhi narassa hoti. ’
Evābhijānaṃ paramanti ñatvāti - evaṃ abhijānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto idaṃ paramaṃ aggaṃ4 seṭṭhaṃ viseṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaranti ñatvā jānitvā tulayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti ’evābhijānaṃ paramanti ñatvā. ’
Suddhānupassī [PTS Page 085] [\q
85/] pacceti ñāṇanti
- yo suddhaṃ passati, so suddhānupassī; pacceti ñāṇanti
- cakkhuviññāṇaṃ rūpadassane na
ñāṇanti pacceti, maggoti pacceti, patho’ti pacceti,
niyyānanti5 paccetīti ’suddhānupassī pacceti
ñāṇa’nti.
Tenāha bhagavā:
"Passāmi suddhaṃ paramaṃ aroga1
Diṭṭhena saṃsuddhi narassa
hoti,
Evābhijānaṃ paramanti ñatvā
Suddhānupassī pacceti ñāṇa"nti.
*Na dissate ’yaṃ pāṭho kesuci potthakesu. 1. Etābhijānaṃ - su 2. Arogappattaṃ - machasaṃ 3. Cakkhuviññāṇaṃ - sīmu1 4. Taṃ aggaṃ - sīmu11. 5. Nīyāṇanti - [PTS.]
[BJT Page 118] [\x 118/]
4 - 2
Diṭṭhena ce suddhi narassa hoti
Ñāṇena vā so pajahāti
dukkhaṃ,
Aññena so sujjhati sopadhīko
Diṭṭhi hi naṃ pāva
tathā vadānaṃ.
Diṭṭhena ce suddhi narassa hotīti - cakkhuviññāṇena1 rūpadassanena ce narassa suddhi visuddhi parisuddhi mutti vimutti parimutti hoti, naro sujjhati visujjhati parisujjhati, muccati vimuccati parimuccatīti ’diṭṭhena ce suddhi narassa hoti. ’
Ñāṇena vā so pajahāti dukkhanti - cakkhuviññāṇena1 rūpadassanena ce nare jātidukkhaṃ pajahāti, 2 jarādukkhaṃ pajahāti, vyādhidukkhaṃ pajahāti, maraṇadukkhaṃ pajahāti, sokaparidevadukkhadomanassūpāyāsadukkhaṃ pajahātīti ’ñāṇena va so pajahāti dukkhaṃ. ’
Aññena so sujjhati sopadhīkoti - aññena asuddhi maggena micchāpaṭipadāya aniyyāṇikapathena aññatra satipaṭṭhānehi aññatra sammappadhānehi aññatra iddhipādehi aññatra indriyehi aññatra balehi aññatra bojjhaṅgehi aññatra ariyā aṭṭhaṅgikamaggā3 naro sujjhati visujjhati parisujjhati [PTS Page 086] [\q 86/] muccati (vimuccati) parimuccati; sopadhikoti sarāgo sadoso samoho samāno sataṇho sadiṭṭhi sakileso saupādānoti ’aññena so sujjhati sopadhīko’.
Diṭṭhi hi naṃ pāva tathā vadānanti - sā ca diṭṭhi naṃ puggalaṃ pāvadati: ’iti ca yaṃ puggalo micchādiṭṭhiko viparītadassano’ti; tathā vadānanti - tathā vadantaṃ kathentaṃ bhaṇantaṃ dīpayantaṃ voharantaṃ, ’sassato loko idameva saccaṃ moghamañña’nti tathā vadantaṃ kathentaṃ bhaṇantaṃ dīpayantaṃ voharantaṃ, ’asassato loko, antavā loko, anantavā loko, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ, hoti tathāgato parammaraṇā, na hoti tathāgato parammaraṇā, hoti ca na ca hoti tathāgato parammaraṇā, neva hoti na na hoti tathāgato parammaraṇā idameva saccaṃ moghamañña’nti tathā vadantaṃ kathentaṃ bhaṇantaṃ dīpayantaṃ voharantanti ’diṭṭhi hi naṃ pāva tathāvadānaṃ’.
Tenāha bhagavā:
"Diṭṭhena ce suddhi narassa hoti
Ñāṇena vā so pajahāti
dukkhaṃ,
Aññena so sujjhati sopadhīko
Diṭṭhī hi naṃ pāva
tathā vadāna"nti.
1. Cakkhuviññāṇaṃ - sīmu1 machasaṃ 2 pajahati - sīmu11 3. Aṭṭhaṅgikamaggena - syā
[BJT Page 120] [\x 120/]
4 - 3
Na brāhmaṇo aññato
suddhimāha
Diṭṭhe sute sīlavate1
mute vā,
Puññe ca pāpe ca anūpalitto
Attañjaho nayidha pakubbamāno.
Na brāhmaṇo aññato suddhimāha diṭṭhe sute sīlavate mute vāti nā’ti paṭikkhepo; brāhmaṇoti sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo: sakkāyadiṭṭhi bāhitā hoti, vicikicchā bāhitā hoti, sīlabbataparāmāso bāhito hoti, [PTS Page 087] [\q 87/] rāgo bāhito hoti, doso bāhito hoti, moho bāhito hoti, māno bāhito hoti, bāhitāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā.
1. " Bāhetvā sabbapāpakāni
(sabhiyāti bhagavā)
Vimalo sādhu samāhito ṭhitatto,
Saṃsāramaticca kevalī so
Asito tādī pavuccate sa brahmā".
[A]
Na brāhmaṇo aññato suddhimāhāti - brāhmaṇo aññena asuddhimaggena micchāpaṭipadāya aniyyāṇakapathena aññatra satipaṭṭhānehi aññatra sammappadhānehi aññatra iddhipādehi aññatra indriyehi aññatra balehi aññatra bojjhaṅgehi aññatra ariyena aṭṭhaṅgikena maggena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ nāha na katheti na bhaṇati na dīpayati na voharatīti ’na brāhmaṇo aññato suddhimāha. ’
Diṭṭhe sute sīlavate mute vāti - santeke samaṇabrāhmaṇā diṭṭhasuddhikā2 te ekaccānaṃ rūpānaṃ dassanaṃ maṅgalaṃ paccenti. Ekaccānaṃ rūpānaṃ dassanaṃ amaṅgalaṃ paccenti.
Katamesaṃ rūpānaṃ dassanaṃ maṅgalaṃ paccenti? Te kālato vuṭṭhahitvā abhimaṅgalagatāni rūpāni passanti: caṭaka3sakuṇaṃ passanti. Phussabeluvalaṭṭhiṃ4 passanti. Gabbhinitthiṃ passanti kumārakaṃ khandhe āropetvā gacchantaṃ passanti. Puṇṇaghaṭaṃ passanti. Rohitamacchaṃ passanti. Ājaññaṃ passanti. Ājaññarathaṃ passanti. Usabhaṃ [PTS Page 08] [\q 8/] passanti. Gokapilaṃ passanti. Evarūpānaṃ rūpānaṃ dassanaṃ maṅgalaṃ paccenti.
Katamesaṃ rūpānaṃ dassanaṃ amaṅgalaṃ paccenti? Palālapuñjaṃ passanti takkaghaṭaṃ passanti rittaghaṭaṃ passanti. Naṭaṃ passanti. Naggasamaṇaṃ passanti. Kharaṃ passanti. Kharayānaṃ passanti. Ekayuttayānaṃ passanti. Kāṇaṃ passanti. Kuṇiṃ passanti. Khañjaṃ passanti. Pakkhahataṃ passanti. Jiṇṇakaṃ passanti. Byādhitaṃ5 passanti. Mataṃ passanti. Evarūpānaṃ rūpānaṃ dassanaṃ amaṅgalaṃ paccenti.
Ime te6 samaṇabrāhmaṇā diṭṭhasuddhikā. 2 Te diṭṭhena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ paccenti.
1. Sīlabbate - samu1. 2. Diṭṭhisuddhikā
- sīmu1. Sa. Machasaṃ 3. Vāta - syā. Cātaka
sīmu1 4. Veluvalaṭṭhaṃ - syā. Machasaṃ.
5. Byādhikaṃ - sīmu1. Syā machasaṃ. 6. Iccete
- syā. Machasaṃ
[A] suttanipāta - sahiyasutta.
[BJT Page 122] [\x 122/]
Santeke samaṇabrāhmaṇā
sutasuddhikā. Te ekaccānaṃ saddānaṃ savaṇaṃ
maṅgalaṃ paccenti. Ekaccānaṃ saddānaṃ
savaṇaṃ amaṅgalaṃ paccenti.
Katamesānaṃ saddānaṃ savaṇaṃ maṅgalaṃ paccenti? Te kālato vuṭṭhahitvā abhimaṅgalagatāni saddāni1 suṇanti: vaḍḍhāti vā, vaḍḍhamānāti vā, puṇṇāti vā, phussāti vā, asokāti vā, sumanāti vā, sunakkhattāti vā, sumaṅgalāti vā, sirīti vā, sirivaḍḍhāti vā evarūpānaṃ saddānaṃ savaṇaṃ maṅgalaṃ paccenti.
Katamesaṃ saddānaṃ savaṇaṃ amaṅgalaṃ paccenti? Kāṇoti vā, kuṇīti vā, khañjāti vā, pakkhahatoti vā, jiṇṇakoti vā, byādhitoti vā, matoti vā chinnanti vā, bhinnanti vā, daḍḍhanti vā, naṭṭhanti vā, natthīti vā, evarūpānaṃ saddānaṃ savaṇaṃ amaṅgalaṃ paccenti.
Ime te samaṇabrāhmaṇā sutasuddhikā. Te sutena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ paccenti.
Santeke samaṇabrāhmaṇā sīlasuddhikā. Te sīlamattena saṃyamamattena saṃvaramattena avītikkamamattena suddhiṃ [PTS Page 089] [\q 89/] visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ paccenti.
Samaṇo maṇḍikā2putto evamāha: "catuhi kho ahaṃ thapati3 dhammehi samannāgataṃ purisapuggalaṃ paññāpemi sampannakusalaṃ paramakusalaṃ uttamapattippattaṃ samaṇaṃ ayojjhaṃ. Katamehi catuhi? Idha thapati3 na kāyena pāpakaṃ kammaṃ karoti. Na pāpikaṃ vācaṃ bhāsati. Na pāpakaṃ saṃkappaṃ saṃkappeti. Na pāpakaṃ ājīvaṃ ājīvati. Imehi kho ahaṃ thapati catuhi dhammehi samannāgataṃ purisapuggalaṃ paññāpemi sampannakusalaṃ paramakusalaṃ uttamapattippattaṃ samaṇaṃ ayojjhaṃ"5[a.] Evameva santeke samaṇabrāhmaṇā sīlasuddhikā. Te sīlamattena saṃyamamattena saṃvaramattena avītikkamamattena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ paccenti.
Santeke samaṇabrāhmaṇā
vatasuddhikā. Te hatthivatikā vā honti. Assavatikā
vā honti. Govatikā vā honti. Kukkuravatikā
vā honti. Kākavatikā vā honti. Vāsudevavatikā
vā honti. Baladevavatikā vā honti. Puṇṇabhaddavatikā
vā honti. Maṇibhaddavatikā vā honti. Aggivatikā
vā honti. Nāgavatikā vā honti. Supaṇṇavatikā
vā honti. Yakkhavatikā vā honti. Asuravatikā
vā honti. Gandhabbavatikā vā honti. Mahārājavatikā
vā honti. Candavatikā vā honti. Suriyavatikā
vā honti. Indavatikā vā honti. Brahmavatikā
vā honti. Devavatikā vā honti. Disāvatikā
vā honti. Ime te samaṇabrāhmaṇā vatasuddhikā.
Te vatena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ
parimuttiṃ paccenti.
1. Saddānaṃ - sīmu1. Machasaṃ.
2. Muṇḍikā - syā. 3. Gahapati - sīmu.
1. Machasaṃ. 4. Gahapati - sīmu1. 5. Ayojjaṃ - machasaṃ
[A] majjhimanikāya - samaṇa maṇḍikāsutta.
[BJT Page 124] [\x 124/]
Santeke samaṇabrāhmaṇā
mutasuddhikā. Te kālato vuṭṭhahitvā
paṭhaviṃ āmasanti. Haritaṃ āmasanti. Gomayaṃ
[PTS Page 090] [\q 90/] āmasanti.
Kacchapaṃ āmasanti. Phālaṃ1 akkamanti2. Tilavāhaṃ
āmasanti. Phussa3tilaṃ khādanti. Phussa3telaṃ makkhenti.
Phussadantakaṭṭhaṃ khādanti. Phussamattikāya
nahāyanti. Phussasāṭakaṃ nivāsenti. Phussaveṭhaṃ
veṭhenti. Ime te samaṇabrāhmaṇā mutasuddhikā.
Te mutena suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ
parimuttiṃ paccenti.
Na brāhmaṇo aññato suddhimāha diṭṭhe sute silavate mute vāti brāhmaṇo diṭṭhasuddiyāpi suddhiṃ nāha; sutasuddhiyāpi suddhiṃ nāha; sīlasuddhiyāpi suddhiṃ nāha; vatasuddhiyāpi suddhiṃ nāha; mutasuddhiyāpi suddhiṃ nāha, na katheti, na bhaṇati, na dīpayati, na voharatīti ’na brāhmaṇo aññato suddhimāha diṭṭhe sute sīlavate mute vā. ’
Puññe ca pāpe ca anūpalittoti - puññaṃ vuccati yaṃ kiñci tedhātukaṃ kusalābhisaṅkhāraṃ; apuññaṃ vuccati sabbaṃ akusalaṃ. Yato puññābhisaṅkhāro ca apuññābhisaṅkhāro ca āneñjābhisaṅkhāro pahīnā honti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā, ettāvatā puññe ca pāpe ca na limpati na saṃlimpati, na upalimpati, alitto asaṃlitto4 anupalitto nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādīkatena cetasā viharatīti ’puññe ca pāpe ca anūpalitto. ’
Attañjaho nayidha pakubbamānoti - ’attañjaho’ti attadiṭṭhijaho, attaṃ jahoti gāhajaho, attaṃ jahoti taṇhāvasena diṭṭhivasena gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ [PTS Page 091] [\q 91/] adhimuttaṃ, sabbaṃ5 taṃ cattaṃ hoti vantaṃ muttaṃ pahīnaṃ paṭinissaṭṭhaṃ; nayidha pakubbamānotipuññābhisaṅkhāraṃ6 vā apuññābhisaṅkhāraṃ vā āneñjābhisaṅkhāraṃ vā akubbamāno ajanayamāno asañjanayamāno anibbattayamāno anabhinibbattayamānoti ’attaṃ jaho nayidha pakubbamāno. ’
Tenāha bhagavā:
"Na brāhmaṇo aññato
suddhimāha
Diṭṭhe sute sīlavate mute
vā,
Puññe ca pāpe ca anūpalitto
Attaṃjaho nayidha pakubbamāno"ti.
4 - 4
Purimaṃ pahāya aparaṃ sitā
se
Ejānugā te na taranti saṅgaṃ,
Te uggahāyanti nirassajanti
Kapīva sākhaṃ pamukha7ṅgahāya.
1. Jālaṃ - syā. 2. Phalaṃ āmasanti. Machasaṃ 3. Pussa - syā. Sīmu1. 4. Apalitto - machasaṃ 5. Sabbassa - sīmu1. 6. Saṅkhāro - sīmu1 7. Pamuñca - sīmu. 1
[BJT Page 126] [\x 126/]
Purimaṃ pahāya aparaṃ sitā
seti - purimaṃ satthāraṃ pahāya aparaṃ satthāraṃ
nissitā, purimaṃ dhammakkhānaṃ pahāya aparaṃ
dhammakkhānaṃ nissitā, purimaṃ gaṇaṃ
pahāya aparaṃ gaṇaṃ nissitā, purimaṃ
diṭṭhiṃ pahāya aparaṃ diṭṭhiṃ
nissitā, purimaṃ paṭipadaṃ pahāya aparaṃ
paṭipadaṃ nissitā, purimaṃ maggaṃ pahāya
aparaṃ maggaṃ nissitā sannissitā allīnā
upagatā ajjhositā adhimuttāti ’purimaṃ pahāya
aparaṃ sitā se. ’
Ejānugā te na taranti saṅganti - ejā vuccati taṇhā, yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandi nandirāgo cittassa sārāgo icchā mucchā ajjhosānaṃ gedho paḷigedho5 saṅge paṅko ejā māyā janikā sañjanikā sañjananī sibbanī jālinī saritā visattikā suttaṃ visaṭā āyūhanī6 dutiyā paṇidhi bhavanetti vanaṃ vanatho santhavo sneho apekkhā paṭibandhu 7 āsā āsiṃsanā āsiṃsitattaṃ, rūpāsā saddāsā gandhāsā rasāsā phoṭṭhabbāsā lābhāsā dhanāsā puttāsā jīvitāsā, jappā pajappā abhijappā jappanā jappitattaṃ loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ pucchañcikatā sādukamyatā, adhammarāgo visamalobho nikanti nikāmanā patthanā pihanā sampatthanā, kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā rūpataṇhā arūpataṇhā nirodhataṇhā, rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā, ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chadanaṃ bandhanaṃ upakkileso anusayo pariyuṭṭhānaṃ latā vevicchaṃ, dukkhamūlaṃ dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabalisaṃ māravisayo taṇhānadī taṇhājālaṃ taṇhāgaddulaṃ taṇhāsamuddo, abhijjhā lobho akusalamūlaṃ;[A] ejānugāti ejānugā ejānugatā ejānusaṭā ejāyāpannā patitā abhibhūtā pariyādinnacittā; te na taranti saṅganti - rāgasaṅgaṃ dosasaṅgaṃ mohasaṅgaṃ mānasaṅgaṃ diṭṭhisaṅgaṃ kilesasaṅgaṃ duccaritasaṅgaṃ na taranti, na uttaranti, na samatikkamanti, na vītivattantīti ’ejānugā te na taranti saṅgaṃ’.
Te uggahāyanti nirassajantīti - satthāraṃ gaṇhanti, taṃ muñcitvā aññaṃ satthāraṃ gaṇhanti, dhammakkhānaṃ gaṇhanti, [PTS Page 092] [\q 92/] taṃ muñcitvā aññaṃ dhammakkhānaṃ gaṇhanti; gaṇaṃ gaṇhanti, taṃ muñcitvā aññaṃ gaṇaṃ gaṇhanti; diṭṭhiṃ gaṇhanti, taṃ muñcitvā aññaṃ diṭṭhiṃ gaṇhanti; paṭipadaṃ gaṇhanti, taṃ muñcitvā aññaṃ paṭipada1 gaṇhanti; maggaṃ gaṇhanti, taṃ muñcitvā aññaṃ maggaṃ gaṇhanti; gaṇhanti ca muñcanti1 ca ādiyanti ca nirassajanti cāti ’te uggahāyanti nirassajanti’.
Kapī’va sākhaṃ pamukhaṅgahāyāti - yathā makkaṭo araññe pavane caramāno sākhaṃ gaṇhāti, taṃ muñcitvā aññaṃ sākhaṃ gaṇhāti, taṃ muñcitvā aññaṃ sākhaṃ gaṇhāti. Evameva puthusamaṇabrāhmaṇā puthudiṭṭhigatāni gaṇhanti ca muñcanti ca ādiyanti ca nirassajanti cāti ’kapī va sākhaṃ pamukhaṅgahāya2’.
Tenāha bhagavā:
" Purimaṃ pahāya aparaṃ sitā
se
Ejānugā te na taranti saṅgaṃ,
Te uggahāyanti nirassajanti
Kapīva sākhaṃ pamukhaṅgahāyā"ti.
4 - 5
Sayaṃ samādāya vatāni
jantu
Uccāvacaṃ gacchati saññasatto,
Vidvā ca3 vedehi samecca dhammaṃ
Na uccāvacaṃ gacchati bhūripañño.
1. Pamuñcanti - sa. 2. Pamuñcaggahāya - sīmu1. 3. Viddhā - syā machasaṃ [a] dhammasaṅgaṇī - cittuppādakaṇḍa.
[BJT Page 128] [\x 128/]
Sayaṃ samādāya vatāni
jantūti - ’sayaṃ samādāyāti sāmaṃ
samādāya; vatānīti - hatthivataṃ vā
assavataṃ vā govataṃ vā kukkuravataṃ vā
kākavataṃ vā vāsudevavataṃ vā baladevavataṃ
vā puṇṇabhaddavataṃ vā maṇibhaddavataṃ
vā aggivataṃ vā nāgavataṃ vā supaṇṇavataṃ
vā yakkhavataṃ vā asuravataṃ vā - pe -
Disāvataṃ vā, ādāya
samādāya diyitvā samādiyitvā gaṇhitvā
parāmasitvā abhinivisitvā; jantūti - satto naro
[PTS Page 093 [\q 93/] - ] pe - manujoti
’ sayaṃ samādāya vatāni jantu. ’
Uccāvacaṃ gacchati saññasattoti - satthārato satthāraṃ gacchati, dhammakkhānato dhammakkhānaṃ gacchati, gaṇato gaṇaṃ gacchati, diṭṭhiyā diṭṭhiṃ gacchati, paṭipadāto paṭipadaṃ gacchati, maggato maggaṃ gacchati; saññasattoti - kāmasaññāya vyāpādasaññāya vihiṃsāsaññāya diṭṭhisaññāya satto visatto āsatto laggo laggito paḷibuddho, yathā bhittikhīle vā nāgadante vā bhaṇḍaṃ sattaṃ visattaṃ āsattaṃ laggaṃ laggitaṃ paḷibuddhaṃ; evameva kāmasaññāya vyāpādasaññāya vihiṃsāsaññāya diṭṭhisaññāya satto visatto āsatto laggo laggito paḷibuddhoti ’uccāvacaṃ gacchati saññasatto. ’
Vidvā1 ca vedehi samecca dhammanti - ’vidvā’ti vidvā vijjāgato ñāṇī vibhāvī medhāvī; vedehīti - vedā vuccanti catusu maggesu ñāṇaṃ, paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo vīmaṃsā vipassanā sammādiṭṭhi, tehi vedehi jātijarāmaraṇassa antagato antappatto koṭigato koṭippatto pariyantagato pariyantappatto vosānagato vosānappatto tāṇagato tāṇappatto lenagato lenappatto saraṇagato saraṇappatto abhayagato abhayappatto accutagato2 accutappatto3 amatagato amatappatto nibbānagato nibbānappatto; vedānaṃ vā antagatoti vedagū, vedehi vā antaṃ gatoti vedagu, sattannaṃ vā dhammānaṃ viditattā vedagu: sakkāyadiṭṭhi viditā hoti, vicikicchā viditā hoti, sīlabbataparāmāso vidito hoti, rāgo vidito hoti, doso vidito hoti, moho vidito hoti, māno vidito hoti, viditāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṅkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā.
1. " Vedāni viceyya kevalāni (sabhiyāti
bhagavā)
Samaṇānaṃ yānipatti4
brāhmaṇānaṃ,
Sabbavedanāsu vītarāgo
Sabbaṃ vedamaticca vedagu so"ti.
1. Viddhā - syā. Machasaṃ. 2. Accutiṃgato - sa. 3. Accutippatto - sa 4. Dhanti - sīmu1. Machasaṃ.
[BJT Page 130] [\x 130/]
Vidvā [PTS Page 094] [\q 94/]
ca vedehi samecca dhammanti - samecca abhisamecca dhammaṃ; ’sabbe
saṅkhārā aniccā’ti samecca abhisamecca dhammaṃ;
’sabbe saṅkhārā dukkhā’ti samecca abhisamecca
dhammaṃ; ’avijjā paccayā saṅkharā’ti samecca
abhisamecca dhammaṃ; ’saṅkhārapaccayā viññāṇa’nti
samecca abhisamecca dhammaṃ; ’viññāṇapaccayā
nāmarūpanti nāmarūpapaccayā saḷāyatananti
saḷāyatanapaccayā phassoti phassapaccayā vedanāti
vedanāpaccayā taṇhāti - taṇhāpaccayā
upādānanti upādānapaccayā bhavoti bhavapaccayā
jātīti jātipaccayā jarāmaraṇa’nti
samecca abhisamecca dhammaṃ; ’avijjānirodhā saṅkhāranirodho’ti
samecca abhisamecca dhammaṃ; ’saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho’ti
samecca abhisamecca dhammaṃ; viññāṇanirodhā
nāmarūpanirodho’ti - nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodhoti
saḷāyatananirodhā phassanirodhoti - phassanirodhā
vedanānirodhoti vedanānirodhā taṇhānirodhoti
taṇhānirodhā upādānanirodhoti upādānanirodhā
bhavanirodhoti bhavanirodhā jātinirodhoti jātinirodhā
jarāmaraṇanirodho’ti samecca abhisamecca dhammaṃ; ’idaṃ
dukkha’nti samecca abhisamecca dhammaṃ; ’ayaṃ dukkhasamudayo’ti
- ayaṃ dukkhanirodhoti - ayaṃ dukkhanirodhagāminīpaṭipadāti
samecca abhisamecca dhammaṃ; ’ime āsavā’ti samecca abhisamecca
dhammaṃ; ’ayaṃ āsavasamudayo’ti - aya1 āsavanirodhoti
- ayaṃ āsavanirodhagāminīpaṭipadāti
samecca abhisamecca dhammaṃ, ’ime dhammā abhiññeyyā’ti
samecca abhisamecca dhammaṃ, ime dhammā pariññeyyāti
- ime dhammā pahātabbāti - ime dhammā bhāvetabbāti
- ime dhammā sacchikātabbā’ti samecca abhisamecca
dhammaṃ; channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca
atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca
nissaraṇañca samecca abhisamecca dhammaṃ; pañcannaṃ
upādānakkhandhānaṃ samudayañca atthaṅgamañca
assādañca ādīnavañca nissaraṇañca
samecca abhisamecca [PTS Page 095] [\q 95/]
dhammaṃ; catunnaṃ mahābhūtānaṃ samudayañca
atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca
nissaraṇañca samecca abhisamecca dhammaṃ; ’yaṃ
kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’nti
samecca abhisamecca dhammanti ’vidvā ca vedehi samecca dhammaṃ’.
Na uccāvacaṃ gacchati bhūripaññoti - na satthārato satthāraṃ gacchati, na dhammakkhānato dhammakkhānaṃ gacchati, na diṭṭhiyā diṭṭhiṃ gacchati, na paṭipadāya paṭipadaṃ gacchati, na maggato maggaṃ gacchati. Bhūripaññoti bhūripañño mahāpañño puthupañño hāsupañño1 javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño; bhūri vuccati paṭhavī, tāya paṭhavīsamāya paññāya vipulāya vitthatāya samannāgatoti ’ na uccāvacaṃ gacchati bhūripañño. ’
1. Hāsapañño[PTS]
[BJT Page 132] [\x 132/]
Tenāha bhagavā:
"Sayaṃ samādāya vatāni
jantu
Uccāvacaṃ gacchati saññasatto,
Vidvā ca vedehi samecca dhammaṃ
Uccāvacaṃ gacchati bhūripañño"ti.
4 - 6
Sa sabbadhammesu1 visenibhūto
Yaṃ kiñci diṭṭhaṃ
va sutaṃ mutaṃ vā,
Tameva dassiṃ vivaṭaṃ carantaṃ
Kenīdha lokasmiṃ vikappayeyya.
Sa sabbadhammesu visenibhūto yaṃ kiñci diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vāti senā vuccati mārasenā; kāyaduccaritaṃ mārasenā, vacīduccaritaṃ mārasenā, manoduccaritaṃ mārasenā, rāgo mārasenā, doso mārasenā, moho mārasenā, kodho - upanāho - pe - sabbākusalābhisaṅkhārā mārasenā. Vuttaṃ hetaṃ bhagavatā:
1. " Kāmā [PTS Page 096] [\q
96/] te paṭhamā senā
dutiyā arati vuccati,
Tatiyā khuppipāsā te catutthī
taṇhā paccati.
2. Pañcami2 thīnamiddhaṃ
te chaṭṭhā bhīrū pavuccati,
Sattamī3 vicikicchā te makkho
thambho te aṭṭhamo.
3. Lābho siloko sakkāro micchāladdho
ca yo yaso,
Yo cattānaṃ samukkaṃse pare
ca avajānati.
4. Esā namuci te senā kaṇhassābhippahāriṇī,
Na naṃ asūro jināti jetvā
ca labhate sukha"nti [a]
Yato catuhi ariyamaggehi sabbā ca mārasenā sabbe ca paṭisenikarā kilesā jitā ca parājitā ca bhaggā vippaluggā parammukhā, so vuccati visenibhūto; so diṭṭhe visenibhūto suto visenibhūto mute visenibhūto viññāte visenibhūtoti - sa sabbadhammesu4 visenibhūto yaṃ kiñci diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vā.
1. Sabbesu dhammesu - sīmu1. 2. Pañcamaṃ - syā 3. Sattamaṃ - sīmu1 4. Sabbesu dhammesu - samu1 [a]suttanipāta - padhānasutta.
[BJT Page 134] [\x 134/]
Tameva dassiṃ vivaṭaṃ carantanti
- tameva suddhadassiṃ visuddhadassiṃ parisuddhadassiṃ vodānadassiṃ
pariyodānadassiṃ; atha vā suddhadassanaṃ visuddhadassanaṃ
parisuddhadassanaṃ vodānadassanaṃ pariyodānadassanaṃ;
vivaṭanti taṇhāchadanaṃ diṭṭhichadanaṃ
kilesachadanaṃ duccaritachadanaṃ, tāni chadanāni
vivaṭāni honti viddhaṃsitāni ugghāṭitāni
samugghāṭitāni pahīnāni samucchinnāni
vūpasantāni paṭippassaddhāni abhabbuppattikāni
ñāṇagginā daḍḍhāni; carantanti
carantaṃ vicarantaṃ irīyantaṃ vattentaṃ pālentaṃ
yapentaṃ yāpentanti tameva dassiṃ vivaṭaṃ
carantaṃ.
Kenīdha [PTS Page 097] [\q 97/] lokasmiṃ vikappayeyyāti - kappāti dve kappā: taṇhākappo ca diṭṭhikappo ca - - pe -
Ayaṃ diṭṭhikappo. Tassa taṇhākappo pahīno, diṭṭhikappo paṭinissaṭṭho. Taṇhākappassa pahīnattā diṭṭhikappassa paṭinissaṭṭhattā kena rāgena kappeyya? Kena dosena kappeyya? Kena mohena kappeyya? Kena mānena kappeyya? Kāya diṭṭhiyā kappeyya? Kena uddhaccena kappeyya? Kāya vicikicchāya kappeyya? Kehi anusayehi kappeyya rattoti vā duṭṭhoti vā mūḷhoti vā vinibaddhoti vā parāmaṭṭhoti vā vikkhepagatoti vā aniṭṭhaṃ gatoti vā thāmagatoti vā? Te1 abhisaṅkhārā pahīnā. Abhisaṅkhārānaṃ pahīnattā gatiyā2 kena kappeyya nerayikoti vā, tiracchānayonikoti vā, pettivisayikoti vā, manussoti vā, devoti vā, rūpīti vā, arūpīti vā, asaññīti vā, nevasaññīnāsaññīti vā? So hetu natthi paccayo natthi kāraṇaṃ natthi, yena kappeyya vikappeyya vikappaṃ āpajjeyya; lokasminti apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloketi ’kenīdha lokasmiṃ vikappayeyya. ’
Tenāha bhagavā:
" Sa sabbadhammesu visenibhūto
Yaṃ kiñci diṭṭhaṃ
va sutaṃ mutaṃ vā,
Tameva dassiṃ vivaṭaṃ carantaṃ
Kenīdha lokasmiṃ vikappayeyyā"ti.
4 - 7
Na kappayanti na purekkharonti
Accantasuddhiṃti3 na te vadanti,
Ādānaganthaṃ gathitaṃ4
visajja
Āsaṃ na kubbanti kuhiñci
loke.
1. Ete - manupa. 2. Gatiyo - sīmu11, 3. Accantasuddhi - sīmu11, machasaṃ 4. Gadhitaṃ - sīmu. 1.
[BJT Page 136] [\x 136/]
Na kappayanti na purekkharontīti - ’kappā’ti
dve kappa: taṇhākappo ca diṭṭhikappo ca - pe
-
Ayaṃ diṭṭhikappo. Tesaṃ
taṇhākappo pahīno, diṭṭhikappo paṭinissaṭṭho.
Taṇhā kappassa pahīnattā diṭṭhikappassa
paṭinissaṭṭhattā taṇhākappaṃ
vā [PTS Page 098] [\q 98/] na
kappenti1 na janenti na sañjanenti na nibbattenti nābhinibbattentīti
na kappayanti; na purekkharontīti ’purekkhārā’ti dve
purekkhārā: taṇhāpurekkhāro ca diṭṭhipurekkhāro
ca - pe
Ayaṃ diṭṭhipurekkhāro.
Tesaṃ taṇhāpurekkhāro pahīno, diṭṭhipurekkhāro
paṭinissaṭṭho. Taṇhā purekkhārassa
pahīnattā diṭṭhipurekkhārassa paṭinissaṭṭhattā
na taṇhā vā na diṭṭhiṃ vā
purato katvā caranti; na taṇhādhajā na taṇhāketu
na taṇhādhipateyyā na diṭṭhidhajā
na diṭṭhiketu na diṭṭhādhipateyyā,
na taṇhāya vā na diṭṭhiyā vā
parivāritā carantīti - na kappayanti na purekkharonti.
Accantasuddhinti2 na te vadantīti - accantasuddhiṃ saṃsārasuddhiṃ akiriyadiṭṭhiṃ3 sassatavādaṃ na vadanti na kathenti na bhaṇanti na dīpayanti na voharantīti ’accantasuddhiṃ ti na te vadanti. ’
Ādānaganthaṃ gathitaṃ visajjāti - ’ganthāti cattāro ganthā: abhijjhā kāyagantho, byāpādo kāyagantho, sīlabbataparāmāso kāyagantho, idaṃsaccābhiniveso kāyagantho. Attano diṭṭhiyā rāgo abhijjhā kāyagantho. Paravādesu āghāto appaccayo byāpādo kāyagantho. Attano sīlaṃ vā vataṃ vā sīlabbataṃ vā parāmasantīti sīlabbataparāmāso kāyagantho. Attano diṭṭhi idaṃsaccābhiniveso kāyagantho. Kiṃ kāraṇā vuccati3 ādānagantho? Tehi ganthehi rūpaṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti. Vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ gatiṃ uppattiṃ paṭisandhiṃ bhavaṃ saṃsāravaṭṭaṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti. Taṃ kāraṇā vuccati4 ādānagantho. Visajjāti ganthe vossajitvā vā visajja; atha vā ganthe gathite [PTS Page 099] [\q 99/] ganthite bandhe vibandhe bandhe lagge laggite paḷibuddho bandhane poṭhayitvā visajja; yathā vayhaṃ vā rathaṃ vā sakaṭaṃ vā sandamānikaṃ vā sajjaṃ visajjaṃ karonti vikopenti, evamevaṃ ganthe vossajitvā vā visajja; athavā ganthe gathite ganthite bandhe vibandhe ābandhe lagge laggite paḷibuddhe bandhane poṭhayitvā visajjāti ’ ādānaganthaṃ gathitaṃ visajja. ’
1. Na kappayanti - manupa. 2. Accantasuddhīti - sīmu11. Machasaṃ 3. Akiriyasuddhiṃ - syā 4. Vuccanti - samu1 machasaṃ.
[BJT Page 138] [\x 138/]
Āsaṃ na kubbanti kuhiñci
loketi - āsā vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo
anunayo anurodho nandi nandirāgo cittassa sārāgo icchā
mucchā ajjhosānaṃ gedho paḷigedho5 saṅge paṅko
ejā māyā janikā sañjanikā sañjananī
sibbanī jālinī saritā visattikā suttaṃ
visaṭā āyūhanī6 dutiyā paṇidhi
bhavanetti vanaṃ vanatho santhavo sneho apekkhā paṭibandhu
7 āsā āsiṃsanā āsiṃsitattaṃ,
rūpāsā saddāsā gandhāsā
rasāsā phoṭṭhabbāsā lābhāsā
dhanāsā puttāsā jīvitāsā,
jappā pajappā abhijappā jappanā jappitattaṃ
loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ pucchañcikatā
sādukamyatā, adhammarāgo visamalobho nikanti nikāmanā
patthanā pihanā sampatthanā, kāmataṇhā
bhavataṇhā vibhavataṇhā rūpataṇhā
arūpataṇhā nirodhataṇhā, rūpataṇhā
saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā
phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā,
ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ
nīvaraṇaṃ chadanaṃ bandhanaṃ upakkileso anusayo
pariyuṭṭhānaṃ latā vevicchaṃ, dukkhamūlaṃ
dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabalisaṃ
māravisayo taṇhānadī taṇhājālaṃ
taṇhāgaddulaṃ taṇhāsamuddo, abhijjhā
visamalobho akusalamūlaṃ; āsaṃ na kubbantīti
āsaṃ na kubbanti na janenti na sañjanenti na nibbattenti
na abhinibbattenti; kuhiñcīti kuhiñci kimhici ajjhattaṃ
vā bahiddhā vā; ajjhattabahiddhā vā;
loketi apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke
āyatanaloketi ’āsaṃ na kubbanti kuhiñci loke.
’
(Tenāha) bhagavā:
" Na kappayanti na purekkharonti
Accantasuddhinti na te vadanti,
Ādānaganthaṃ gathitaṃ
visajja
Āsaṃ na kubbanti kuhiñci
loke"ti.
4 - 8
Sīmātigo brāhmaṇo
tassa natthi
Ñatvā ca disvā ca samuggahītaṃ,
Na rāgarāgī1 na virāgaratto
Tassīdha natthi paramuggahītaṃ.
Sīmātigo brāhmaṇo tassa natthi ñatvā ca disvā ca samuggahītanti’ - sīmāti catasso sīmāyo: sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso diṭṭhānusayo vicikicchānusayo tadekaṭṭhā ca kilesā, ayaṃ paṭhamā sīmā. Oḷārikaṃ kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ oḷāriko kāmarāgānusayo paṭighānusayo tadekaṭṭhā ca kilesā, ayaṃ dutiyā sīmā. Anusahagataṃ kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ anusahagato kāmarāgānusayo paṭighānusayo tadekaṭṭhā ca kilesā, ayaṃ tatiyā sīmā. Rūparāgo [PTS Page 100] [\q 100/] arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjā mānānusayo bhavarāgānusayo avijjānusayo tadekaṭṭhā ca kilesā, ayaṃ catutthā sīmā. 2 Yato ca catuhi ariyamaggehi imā catasso sīmāyo atikkanto hoti samatikkanto vītivatto, so vuccati sīmātigo. Brāhmaṇoti - sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo; sakkāyadiṭṭhi bāhitā hoti, vicikicchā bāhitā hoti, sīlabbataparāmāso bāhito hoti sakkāyadiṭṭhi asitā hoti, vicikicchā asitā hoti, sīlabbataparāmāso asito hoti tādī pavuccate sa brahmā. Tassāti arahato khīṇāsavassa; ñatvāti paracittañāṇena vā ñatvā, pubbenivāsānussatiñāṇena vā ñatvā; disvāti - maṃsacakkhunā vā disvā, dibbacakkhunā vā disvā; ’sīmātigo brāhmaṇo tassa natthi ñatvā ca disvā ca samuggahīta’nti - tassa idaṃ paramaṃ aggaṃ seṭṭhaṃ viseṭṭhaṃ4 pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaranti gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ abhiniviṭṭhaṃ adhimuttaṃ natthi na santi na saṃvijjati nūpalabbhati pahīnaṃ samucchinnaṃ vūpasantaṃ paṭippassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhanti ’sīmātigo brāhmaṇo tassa natthi ñatvā ca disvā ca samuggahītaṃ’.
1. Rāgarājī - suni a. 2. Catuttha sīmā [PTS] 3. Anissito - syā. Machasaṃ 4. Visiṭṭhaṃ - machasaṃ.
[BJT Page 140] [\x 140/]
Na rāgarāgī na virāgarattoti
- rāgarattā vuccanti ye pañcasu kāmaguṇesu
rattā giddhā gathitā mucchitā ajjhopannā
laggā laggitā paḷibuddhā; virāgarattā
vuccanti ye rūpāvacaraarūpāvacarasamāpattīsu
rattā giddhā gathitā mucchitā ajjhopannā
laggā laggitā paḷibuddhā; ’na rāgarāgī
na virāgaratto’ti yato kāmarāgo ca rūparāgo
ca arūparāgo ca pahīnā honti ucchinnamūlā
tālāvatthukatā anabhāvakatā1 āyatiṃ
anuppādadhammā, ettāvatā ’na rāgarāgī
na virāgaratto. ’
Tassīdha natthi paramuggahītanti - ’tassā’ti arahato khīṇāsavassa; tassa idaṃ paramaṃ aggaṃ seṭṭhaṃ viseṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaranti gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ [PTS Page 101] [\q 101/] abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ adhimuttaṃ natthi na santi na saṃvijjati nūpalabbhati samucchinnaṃ vūpasantaṃ paṭippassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhanti ’ tassīdha natthi paramuggahītaṃ. ’
Tenāha bhagavā:
"Sīmātigo brāhmaṇo
tassa natthi
Ñatvā ca disvā ca samuggahītaṃ,
Na rāgarāgī na virāgaratto,
Tassīdha natthi paramuggahītaṃ"
nti.
Suddhaṭṭhakasuttaniddeso catuttho.